SKKN Tổ chức dạy học gắn với trải nghiệm thực tiễn tại các mô hình sản xuất nông nghiệp sạch ở huyện Yên Thành qua chủ đề “Địa lí nông nghiệp Việt Nam” góp phần phát triển năng lực Địa lí cho học sinh lớp 12

 SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT PHAN ĐĂNG LƯU
 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài: Tổ chức dạy học gắn với trải nghiệm thực tiễn tại các mô hình
sản xuất nông nghiệp sạch ở Huyện Yên Thành qua chủ đề “Địa lí 
nông nghiệp Việt Nam” góp phần phát triển năng lực Địa lí cho học 
sinh lớp 12.
 Thuộc môn: Địa lí
 Lĩnh vực: Giáo dục
 Người thực hiện: Nguyễn Thị Anh Thơ
 Tổ bộ môn: Xã hội
 Năm thực hiện: 2022
 Đơn vị: Trường THPT Phan Đăng Lưu
 Số điện thoại: 0383746335
 Email: anhtho2510@gmail.com
 Yên Thành, tháng 4 năm 2022 các mô hình sản xuất nông nghiệp sạch ở Huyện Yên Thành qua chủ đề “Địa 
lí nông nghiệp Việt Nam” góp phần phát triển năng lực Địa lí cho học sinh lớp 
12” với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Địa lí ở 
trường phổ thông.
 2. Đối tượng nghiên cứu
 - Nghiên cứu áp dụng cho học sinh khối 12 tại đơn vị công tác trong năm 
học 2020 – 2021 và 2021 -2022.
 - Nghiên cứu xây dựng chủ đề dạy học “Địa lí Nông nghiệp Việt Nam” bằng 
dạy học gắn liền trải nghiệm các mô hình sản xuất nông nghiệp sạch tại địa 
phương.
 - Phạm vi và khả năng nhân rộng cho tất cả các đối tượng học sinh khối 12
 3. Mục đích nghiên cứu
 Lựa chọn được nội dung và cách thức tổ chức cho học sinh học tập tại thực 
địa thông qua chủ đề Địa lí Nông nghiệp Việt Nam nhằm góp phần phát triển năng 
lực tổ chức học tập tại thực địa cho học sinh THPT và nâng cao chất lượng dạy học 
môn học, chuẩn bị thực hiện CTGDPT 2018 có hiệu quả.
 4. Nhiệm vụ, giới hạn nghiên cứu:
 - Nghiên cứu cơ sở lí luận tổ chức học tập ngoài thực địa trong dạy 
 học Địa lí ở trường THPT.
 - Điều tra, khảo sát thực tiễn và xử lý thông tin về việc tổ chức tổ chức 
 học tập ngoài thực địa trong dạy học Địa lí 12 ở trường THPT hiện nay.
 - Xác định các nội dung và phương pháp thiết kế, tổ chức học tập ngoài 
 thực địa trong dạy học Địa lí 12 ở trường THPT.
 - Tiến hành thực nghiệm sư phạm kiểm chứng hiệu quả của việc thiết 
 kế và tổ chức học tập ngoài thực địa trong dạy học Địa lí 12 ở trường THPT 
 trên địa bàn huyện Yên Thành-Tỉnh Nghệ An
 - Đề xuất một số giải pháp để tổ chức học tập ngoài thực địa trong dạy 
 học Địa lí 12 ở trường THPT.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 5.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp:
 Trên cơ sở những nguồn tài liệu, số liệu có liên quan đến nội dung nghiên 
cứu được thu thập từ sách giáo khoa Địa lí 12, báo, tạp chí khoa học, internet, các 
tài liệu lý luận dạy học Địa lí. Từ nguồn tài liệu thu thập được, tiến hành hệ thống 
hóa, phân loại và thực hiện các thao tác phân tích, tổng hợp theo từng vấn đề 
nghiên cứu của đề tài để hình thành khung lý thuyết nghiên cứu gồm hệ thống các 
khái niệm, luận ý, luận điểm. Thông qua tổng hợp và phân tích tài liệu, tác giả
 2 - Góp phần phát huy năng lực học tập tại thực địa của học sinh.Các em thể 
hiện tinh thần tự học, tự nghiên cứu, rèn luyện thêm về các kỹ năng giao tiếp; lắng 
nghe; trình bày suy nghĩ ý tưởng; hợp tác; đảm nhận trách nhiệm; quản lí thời gian; 
tìm kiếm và xử lí thông tin, tăng cường định hướng phát triển năng lực của học 
sinh thông qua vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn.
 - Giúp học sinh vừa vận dụng kiến thức trải nghiệm thực tế vào bài học mà 
qua đó còn khắc sâu được kiến thức, tạo kích thích và khả năng tự học trong học 
tập
 - Qua thực tiễn trải nghiệm các em biết thêm thế mạnh và hạn chế của địa 
phương trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa, biết rõ hơn về tình hình phát 
triển nông nghiệp tại nơi mình sinh sống, các em được trực tiếp quan sát, tham gia 
quy trình sản xuất một số sản phẩm nông nghiệp sạch... từ đó có định hướng tốt 
hơn cho việc lựa chọn nghề nghiệp của bản thân.
 7. Cấu trúc của đề tài:
 Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phần nội dung luận văn gồm 3 chương:
 - Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức học tập ngoài thực 
địa trong dạy học Địa lí 12 ở trường THPT.
 - Chương 2: Thiết kế và tổ chức trải nghiệm ngoài thực địa trong dạy học 
Địa lí 12 ở trường THPT tại địa phương.
 - Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
 Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức học tập ngoài thực 
địa trong dạy học Địa lí 12 ở trường THPT.
 I.Cơ sở lí luận
 1. Tổng quan về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
 1.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông
 Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (cách mạng công 
nghệ 4.0) hiện nay giáo dục và đào tạo là con đường hiệu quả nhất để con người 
tiếp cận kịp thời những thông tin mới nhất, cập nhật, làm giàu thêm nguồn tri thức 
và năng lực sáng tạo của mình, chỉ có thông qua giáo dục và đào tạo mới đào tạo, 
phát triển và phát huy hiệu quả mọi nguồn lực trong xã hội. Chính vì vậy, từ xưa 
đến nay mọi quốc gia, dân tộc trong quá trình phát triển đều rất đề cao vai trò quan 
trọng của giáo dục
 1.2. Chương trình giáo dục phổ thông 2018
 Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện 
giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học 
theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến
 4 định tiêu chí để có thể phê phán, tìm được nguyên nhân và nêu cách sửa chữa các 
sai sót (tạo điều kiện để học sinh tự bộc lộ, tự thể hiện, tự đánh giá). Tiếp tục đổi 
mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, 
chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học. Tập trung dạy 
cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và 
đổi mới tri thức, kĩ năng phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang 
tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên 
cứu khoa học, hoạt động học tập ngoài thực địa.
 2. Một số vấn đề chung về học tập ngoài thực địa
 2.1. Quan niệm và yêu cầu của tổ chức học tập ngoài thực địa
 2.1.1. Một số quan niệm về học tập ngoài thực địa
 Trong định hướng đổi mới chương trình giáo dục theo định hướng năng lực 
và phẩm chất học sinh, Việt Nam đòi hỏi việc dạy học cần gắn liền với thực tiễn 
cuộc sống nhằm hình thành và phát triển các năng lực hành động cụ thể cho học 
sinh phù hợp với bối cảnh và yêu cầu thực tiễn. Trong đó, cần tập trung vào năng 
lực hành động và giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Thực tế cho thấy, việc gắn 
kết giáo dục nhà trường với thực tế cuộc sống giúp cho học sinh khắc sâu và vận 
dụng tốt kiến thức được học ở nhà trường vào đời sống và sản xuất. Có nhiều 
phương pháp dạy học thực tiễn trong đó có một số phương pháp như tổ chức các 
hoạt động ngoài giờ lên lớp, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, thực hiện dạy học 
dự án, thực hiện tổ chức học tập ngoài thực địa, dạy học thông qua nghiên cứu 
khoa học,... Theo Emily Case (2007), quan niệm “Hoạt động ngoài giờ lên lớp là 
những hoạt động tiếp nối các hoạt động trên lớp, hỗ trợ các hoạt động học tập trên 
lớp”. Còn theo Sharma và R.Ahmed (1996), xét trên phương diện, vị trí và trai trò 
của hoạt động ngoài giờ lên lớp quan niệm “Hoạt động ngoài giờ lên lớp là hoạt 
động tự học, tự nghiên cứu sau các giờ học trên lớp, giúp củng cố và mở rộng các 
kiến thức đã được học”.
 Tiến sĩ Phạm Quang Tiến và các đồng sự thì cho rằng dạy học ngoài thực 
địa chính là việc tổ chức các hoạt động dạy học trong môi trường thực tế, gắn với 
việc trao quyền và trách nhiệm giải quyết nhiệm vụ học tập cho học sinh thông qua 
các hoạt động tích cực như hoạt động cá nhân, thảo luận nhóm, thu thập thông tin 
phản hồi, nhằm đáp ứng sở thích học tập của người học và nâng cao hiệu quả 
dạy học. Dạy học ngoài thực địa có một số đặc điểm: kích thích tính tích cực của 
học sinh bằng cách tạo động lực học tập, phát huy khả năng ở các em trong việc 
vận dụng và sử dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thường gặp trong thực tế; giáo 
viên cần định hướng cho học sinh biết cách vận dụng kiến thức các môn học khác 
nhau để giải quyết nhiệm vụ học tập và áp dụng kiến thức được học vào thực tiễn 
cuộc sống; Có nhiều hình thức học tập ngoài thực địa khác nhau như sử dụng thí 
nghiệm khoa học, học tại công viên, vườn trường, vườn quốc gia, nhà máy sản 
xuất, làng nghề, bảo tàng lịch sử,; Phối hợp nhiều phương pháp dạy học khác
 6 toán,). Trong quá trình tổ chức học tập ngoài thực địa giáo viên sẽ chỉ là người 
hướng dẫn, giao nhiệm vụ cho học sinh. Còn các em sẽ phải thực hiện các nhiệm 
vụ được giao và thông qua việc thực hiện đó bản thân các em sẽ được rèn luyện 
các năng lực cần thiết.
 - Tổ chức học tập ngoài thực địa còn là cách thức tốt nhất để giúp học sinh 
rèn luyện, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức của người công dân trong xã hội (yêu 
thương, nhân ái, yêu nước, có trách nhiệm,)
 - Giúp học sinh chủ động hơn trong quá trình học tập. Khi tổ chức hoạt động 
thực địa thì buộc học sinh phải tham gia hoạt động, các em không thể trông chờ 
vào sự giúp đỡ từ người khác. Bản thân học sinh phải cố gắng nắm bắt nội dung 
kiến thức trong giờ học thực địa để sau đó có thể tiến hành báo cáo sau khi buổi 
học kết thúc.
 - Việc tổ chức học tập ngoài thực địa giúp cũng cố lại lý thuyết mà học sinh 
đã được học trên lớp, giúp cho việc học tập của học sinh trở nên có ý nghĩa, hấp 
dẫn, sinh động hơn, tăng hứng thú trong học tập.
 Vai trò của tổ chức học tập ngoài thực địa đối với giáo viên:
 - Việc tổ chức học tập ngoài thực địa giúp giáo viên thực hiện tốt mục tiêu 
phát triển các phẩm chất và năng lực của học sinh.
 - Giáo viên khi thực hiện tổ chức học tập ngoài thực địa cho học sinh tham 
gia sẽ làm cho môn học trở nên gần gũi, hấp dẫn, thu hút và tạo động lực để các em 
tham gia học tập. So với việc học trên lớp thì học tập ngoài thực địa sẽ tạo hứng 
thú hơn cho học sinh vì các em sẽ được tham gia trải nghiệm.
 - Thông qua việc tổ chức hoạt động học tập ngoài thực địa sẽ giúp phát triển 
năng lực nghề nghiệp và phẩm chất đạo đức cá nhân của người giáo viên. Ngoài ra 
còn giúp làm mới tư tưởng, phương pháp dạy học, đưa ra nhiều ý tưởng phát triển 
và sáng tạo trong nghề nghiệp.
 Vai trò của tổ chức học tập ngoài thực địa đối với nhà trường:
 - Hình thành đa dạng hoá các hoạt động học tập trong nhà trường. Giúp hoạt 
động dạy học theo định hướng năng lực cho học sinh
 - Tăng cường mối quan hệ chặt chẽ giữa giáo viên, học sinh, phụ huynh với 
nhà trường.
 2.2.2. Ý nghĩa của tổ chức học tập ngoài thực địa
 Việc tổ chức học tập ngoài thực địa có ý nghĩa là cầu nối quan trọng giữa 
hoạt động giáo dục trong nhà trường và các hoạt động giáo dục ngoài xã hội. Do 
đó tổ chức học tập ngoài thực địa trong nhà trường phổ thông sẽ huy động được 
sức mạnh của gia đình và cộng đồng tham gia vào quá trình giáo dục học sinh.
 8 mang lại hiệu quả tốt hơn. Sau đó giáo viên rút kinh nghiệm cho những lần tổ chức 
dạy học ngoài thực địa sau sẽ hoàn thiện hơn.
 Để đánh giá quá trình học tập ngoài thực địa của học sinh giáo viên cần xây 
dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá bao quát tất cả các bước chuẩn bị, triển khai 
học tập tại thực địa và báo cáo kết quả. Bên cạnh đó, giáo viên cũng có thể xây 
dựng bảng hướng dẫn đánh giá chi tiết và cung cấp cho người học trước khi quá 
trình học tập ngoài thực địa bắt đầu. Việc này nhằm giúp học sinh xác định được 
các mục tiêu cụ thể cần đạt được. Bên cạnh đó, nó còn giúp họ thấy rõ vai trò và 
trách nhiệm của bản thân trong suốt quá trình học tập ngoài thực địa.
 Công cụ đánh giá cần được thiết kế phù hợp với nội dung, yêu cầu, đặc điểm 
và hình thức dạy học ngoài thực địa. Công cụ đánh giá rất đa dạng về hình thức 
như sử dụng bảng quan sát thái độ học tập của học sinh. GV quan sát, theo dõi và 
đánh giá quá trình hoạt động của HS trong quá trình thực hiện các hoạt động học 
tập ngoài thực địa Địa lí 12 qua các minh chứng như: về công tác chuẩn bị, quá 
trình thực hiện và sản phẩm sau khi hoạt động học tập ngoài thực địa qua môn Địa 
lí 12. Ngoài ra GV có thể sử dụng bảng kiểm tra sự tham gia của học sinh qua các 
minh chứng như: về việc thực hiện giờ giấc khi tham gia, thái độ khi các em HS 
tham gia, kết quả sau khi cá em tham gia học tập ngoài thực địa. Để đánh giá việc 
học tập ngoài thực địa của HS, GV còn có thể yêu cầu học sinh viết báo cáo thu 
hoạch mô tả đối tượng địa lí sau khi các em đã tham gia học tập ngoài thực địa.. Từ 
việc đánh giá đó có thể rút kinh nghiệm cho những lần tổ chức hoạt động học tập 
ngoài thực địa sau này.
 3. Một số vấn đề chung về dạy học theo chủ đề
 3.1. Khái niệm dạy học theo chủ đề:
 Dạy học theo chủ đề là hình thức tìm tòi những khái niệm, đơn vị kiến thức 
nội dung bài học có sự giao thoa tương đồng lẫn nhau, dựa trên cơ sở các mối 
liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc các hợp 
phần của môn học đó làm thành nội dung học trong một chủ đề có ý nghĩa hơn, 
thực tế hơn, nhờ đó học sinh có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra kiến thức và 
vận dụng vào thực tiễn. Tùy theo nội dung chương trình sách giáo khoa hiện nay 
mà việc xây dựng chủ đề dạy học hiện nay có thể là:
 - Chủ đề dạy học trong một môn học.
 - Chủ đề tích hợp liên môn hay chủ đề liên môn.
 3.2. Các bước xây dựng chủ đề dạy học
 Để xây dựng một chủ đề dạy học đảm bảo tính khoa học và đáp ứng mục 
tiêu dạy học, có thể tiến hành tuần tự theo các bước sau:
 Bước 1: Xác định chủ đề.
 10