SKKN Sử dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh khi dạy bài “Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946-1950)”, lớp 12, Ban cơ bản

 PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
 Phẩm chất và năng lực là hai thành phần cơ bản trong cấu trúc nhân cách nói 
chung và là yếu tố nền tảng tạo nên nhân cách của một con người. Do vậy, trong 
mọi thời đại, các chương trình giáo dục được áp dụng, tuy có khác nhau về cấu 
trúc, phương pháp và nội dung giáo dục nhưng đều hướng tới mục tiêu nhân 
cách. Trong đó việc hình thành phẩm chất và năng lực con người (đức, tài) được 
quan tâm nhấn mạnh.
 Qua các thời kỳ với các giai đoạn lịch sử khác nhau, yêu cầu về nhân cách 
nói chung và phẩm chất, năng lực nói riêng của con người với tư cách là thành viên 
trong xã hội cũng có những thay đổi phù hợp với đòi hỏi của thời đại.Trong thời 
đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, nền giáo dục nước ta đang trong 
tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo cho phù hợp với xu thế 
của thời đại. Đặc biệt, trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ 
nghĩa với những tác động tích cực của nền kinh tế tri thức và tiến bộ của thông tin, 
truyền thông, giáo dục cần phải giúp người học hình thành một hệ thống phẩm 
chất, năng lực đáp ứng được với yêu cầu mới. Hệ thống phẩm chất, năng lực đó 
được cụ thể hóa phù hợp với sự phát triển tâm lý, sinh lý của người học, phù hợp 
với đặc điểm môn học và cấp học, lớp học. Theo đó, những phát triển của phẩm 
chất, năng lực người học trong quá trình giáo dục cũng sẽ là quá trình hình thành, 
phát triển, hoàn thiện nhân cách con người.
 Các môn học nói chung, môn Lịch sử nói riêng, cũng cần phải đổi mới 
phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng dạy học ở trường phổ thông nhằm 
đáp ứng yêu cầu mới của nghành và xã hội. Muốn vậy, giáo viên phải vận dụng tốt 
các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực để phát huy tính tích cực, tự giác, chủ 
động, tư duy sáng tạo, đồng thời giúp học sinh nắm chắc được vấn đề cơ bản, hình 
thành thế giới quan khoa học, giáo dục nhân cách và rèn luyện kĩ năng sống.
 Trong những năm qua, hoạt động đổi mới phương pháp dạy học thu được 
những kết quả bước đầu, đông đảo giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi mới 
phương pháp dạy học. Nhiều giáo viên đã xác định rõ sự cần thiết của việc đổi mới 
và đã cố gắng thực hiện đổi mới phương pháp dạy học tuy nhiên hiệu quả mang lại 
chưa cao, thậm chí còn làm phân tán sự tập trung học tập của học sinh, không đảm 
bảo về mặt kiến thức mà học sinh cần đạt được, việc đổi mới phương pháp dạy học 
còn mang nặng tính hình thức, đối phó mà ít chú ý đến hiệu quả. Có nhiều nguyên 
nhân dẫn đến tình hình này như điều kiện cơ sở vật chất, tài liệu học tập, sự chuẩn 
bị của giáo viên, học sinh... Trong đó, nguyên nhân chủ yếu là do giáo viên chưa 
nhận thức đầy đủ về bản chất, quy trình, cách thức tổ chức các hoạt động đổi mới 
trong dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng; chưa tính đến những điều kiện 
khách quan và chủ quan để thực hiện có hiệu quả. Để khắc phục tình trạng trên, 
yêu cầu đặt ra đối với mỗi giáo viên Lịch sử là phải không ngừng học tập, nắm PHẦN II: NỘI DUNG
I.CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lý luận
1.1. Khái niệm
1.1.1. Khái niệm về phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực.
 * Phương pháp dạy học tích cực.
 - Phương pháp dạy học là cách thức, là con đường hoạt động chung giữa giáo 
viên và học sinh, trong những điều kiện dạy học xác định, nhằm đạt tới mục đích 
dạy học.
 - Phương pháp dạy học tích cực là những phương pháp dạy học theo hướng 
phát huy tính chủ động, độc lập và sáng tạo, hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực 
hóa hoạt động nhận thức của người học. Phương pháp dạy học tích cực có những 
đặc trưng cơ bản là:
 + Người học tập trung cao độ trong học tập, chủ động tìm tòi khám phá nội 
dung học tập, chủ động giải quyết các vấn đề phù hợp với khả năng hiểu biết của 
mình, đề xuất các ý tưởng sáng tạo và tự nguyện trình bày, diễn đạt các ý kiến của 
mình. Theo lí thuyết kiến tạo, phương pháp dạy học tích cực chính là giúp cho 
"người học tự xây dựng những cấu trúc trí tuệ riêng cho mình về những tài liệu học 
tập, lựa chọn những thông tin phù hợp, giải nghĩa thông tin dựa trên vốn kiến thức 
đã có và nhu cầu hiện tại, bổ sung thêm những thông tin cần thiết để tìm ra ý nghĩa 
của tài liệu mới", người học chính là chủ thể của quá trình nhận thức.
 + Người dạy linh hoạt, mềm dẻo, luôn tạo cơ hội để người học tham gia và 
làm chủ hoạt động nhận thức. Người dạy xây dựng được những môi trường có khả 
năng thúc đẩy người học tự điều khiển hoạt động học tập, cung cấp những nhiệm 
vụ học tập có mức độ phù hợp với từng học sinh, tạo điều kiện cho từng học sinh 
được phép lựa chọn, tự lập kế hoạch, tự đưa ra mục đích hoạt động, tự mình hoặc 
hợp tác để thực hiện nhiệm vụ học tập, cuối cùng tự nhận xét đánh giá kết quả học 
tập của bản thân. Người dạy chỉ là người tổ chức và hướng dẫn quá trình nhận 
thức.
 + Nội dung bài dạy không đi sâu vào từng chi tiết cụ thể mà sắp xếp thành 
các vấn đề liên kết hoặc sắp xếp theo nguyên lí cơ chế để kích thích tư duy và tính 
chủ động sáng tạo trong cách giải quyết các vấn đề của người học.
 * Kĩ thuật dạy học tích cực
 - Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên 
trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy 
học. Các kĩ thuật dạy học chưa phải là các phương pháp độc lập mà là những thành 
phần của phương pháp dạy học. cầu cốt lõi là tập trung vào những gì học sinh cần có (kiến thức, kĩ năng, niềm 
tin) để từ đó họ có thể “làm” được những việc cụ thể, hữu ích hơn là tập trung 
vào những gì mà học sinh biết hoặc không biết. Vì vậy, các nội dung dạy học cần 
được chắt lọc, lựa chọn sao cho thật gọn, đắt.
 Việc lựa chọn, sử dụng các nội dung cơ bản, trọng tâm sẽ giúp học sinh có cơ 
hội và thời gian tập trung phát triển những nền tảng vững chắc cho các năng lực 
cốt lõi. Cùng với đó, việc giúp học sinh tiếp cận các nội dung kiến thức thiết thực, 
hiện đại cùng với phương pháp tư duy và học tập tích cực chính là nhằm tạo cơ hội 
giúp học sinh rèn luyện kĩ năng, từng bước hình thành, phát triển năng lực, giải 
quyết các tình huống và vấn đề thực tiễn từ đó có cơ hội hòa nhập, hội nhập quốc 
tế để cùng tồn tại và phát triển.
 * Đảm bảo tính tích cực của người học khi tham gia vào hoạt động học tập.
 Tính tích cực của người học được biểu hiện thông qua hứng thú, sự tự giác 
học tập, khát vọng thông hiểu, sự nỗ lực chiếm lĩnh nội dung học tập. Đảm bảo 
tính tích cực của người học khi tham gia vào hoạt động học tập là việc đảm bảo tạo 
ra hứng thú, sự tự giác học tập, khát khao và sự nỗ lực chiếm lĩnh nội dung học tập 
của người học. Đây là một nguyên tắc quan trọng trong dạy học phát triển phẩm 
chất, năng lực.
 Năng lực chỉ hình thành khi kiến thức, kĩ năng được chuyển hóa thành hoạt 
động của một chủ thể nhất định. Do đó, trong dạy học giáo viên cần tổ chức các 
hoạt động học tập để học sinh tích cực, chủ động huy động kiến thức, kĩ năng hoàn 
thành nhiệm vụ học tập hoặc giải quyết những tình huống trong thực tiễn.
 * Tăng cường những hoạt động thực hành, trải nghiệm cho học sinh
 Thực hành là hoạt động áp dụng lý thuyết vào thực tế để hình thành kĩ năng ở 
người học. Thực hành là cơ sở để hình thành năng lực. Trải nghiệm là hoạt động tổ 
chức cho người học được quan sát, làm thử, sau đó người học phân tích, suy ngẫm 
về việc quan sát, làm qua và kết quả của nó. Quy trình chung của trải nghiệm tập 
trung giúp người học hình thành và phát triển các năng lực chung và các năng lực 
đặc thù.
 Thông qua các hoạt động thực hành, trải nghiệm, học sinh có cơ hội để huy 
động và vận dụng kiến thức, kĩ năng trong môn học và hoạt động giáo dục để giải 
quyết các tình huống trong học tập và cuộc sống, từ đó người học hình thành, phát 
triển các phẩm chất, năng lực.
 * Tăng cường dạy học tích hợp
 Dạy học tích hợp giúp người học phát triển được những năng lực cần thiết, 
nhất là năng lực giải quyết vấn đề dựa trên hiểu biết, kinh nghiệm và khả năng ở 
nhiều lĩnh vực khác nhau. Thông qua dạy học tích hợp, học sinh được rèn luyện Tiêu chí Mức dộ %
 Giáo viên chủ yếu là người truyền thụ tri 
 thức; học sinh lắng nghe, tham gia và 20
 thực hiện các yêu cầu của giáo viên
 Giáo viên sử dụng nhiều phương pháp kĩ 
 thuật dạy học tích cực phù hợp với yêu
 40
 Quan niệm về phương pháp cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực người 
 dạy học phát triển phẩm học
 chất, năng lực học sinh
 Giáo viên là người tổ chức các hoạt động; 
 học sinh tham gia và thực hiện các yêu 40
 cầu, tiếp thu tri thức được quy định sẵn
 Rất cần thiết 80
 Mức độ cần thiết phải đổi 
 mới phương pháp, kĩ thuật Cần thiết 20
 dạy học
 Không cần thiết 0
 Thường xuyên 20
 Thực trạng sử dụng các 
 phương pháp, kĩ thuật dạy Khá thường xuyên 20
 học tích cực tại trường phổ Thi thoảng 60
 thông
 Không bao giờ 0
 Quan niệm của Thầy (cô) về Rất đúng 20
 ý kiến: Trong dạy học lịch 
sử, cứ phải đặt nhiều câu hỏi Đúng một phần 40
 cho học sinh thì mới là đổi 
 mới phương pháp dạy học. Không đúng 40
 Tái hiện kiến thức lịch sử 40
 Trong kiểm tra, đánh giá 
 Hiểu biết kiến thức lịch sử 40
 Thầy (cô) thường chú trọng 
 mức độ nào? Kết hợp hiểu biết với khả năng vận dụng 
 20
 tri thức vào những tình huống cụ thể
 Qua thực tế điều tra, tôi thấy đông đảo giáo viên có nhận thức đúng đắn về 
đổi mới phương pháp dạy học. Nhiều giáo viên đã xác định rõ sự cần thiết và có 
mong muốn, đã cố gắng thực hiện đổi mới phương pháp dạy học.
 Tuy vậy, bên cạnh những kết quả bước đầu đã đạt được, việc đổi mới phương 
pháp dạy học ở trường THPT vẫn còn nhiều hạn chế. Là một người giáo viên đang 
trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy rằng: thuật vào giảng dạy không? Không 7,8
 Bạn nhận xét như thế nào về Rất sôi nổi, hứng thú 80
 những tiết học Lịch sử sử 
 Bình thường 14,5
 dụng phương pháp, kĩ thuật 
 dạy học tích cực? Không quan tâm vì đó là môn phụ 5,5
 Do nhận thức chưa đúng về vị trí bộ môn 35,6
 Nguyên nhân làm cho chất 
 lượng học tập bộ môn Lịch Thiếu phương pháp học tập 26,6
 sử thấp
 Có nhiều sự kiện khô khan, khó nhớ 37,8
 Một bộ phận lớn học sinh hiện nay chưa nhận thức đúng về bản chất, tác 
dụng của môn Lịch sử mà chỉ cho đó là môn học thuộc với nhiều sự kiện khô khan, 
khó nhớ nên không thích học và sợ học lịch sử. Nhiều em còn “mơ hồ” về lịch sử 
dân tộc và lịch sử thế giới. Những sự kiện quan trọng trong lịch sử dân tộc và lịch 
sử thế giới, nhiều học sinh không biết và không hiểu. Các em còn thiếu các kỹ 
năng cơ bản của bộ môn và năng lực vận dụng liên hệ kiến thức lịch sử đã học để 
giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra là rất yếu vì vậy chất lượng môn học lịch 
sử chưa cao. Tuy nhiên không phải học sinh nào cũng thờ ơ với môn Lịch sử. 
Thông qua kết quả phiếu điều tra thực tiễn ở các trường phổ thông cho thấy khi 
được hỏi: Bạn nhận xét như thế nào về những tiết học Lịch sử sử dụng phương 
pháp, kĩ thuật dạy học tích cực? Có tới 80% học sinh trả lời rất sôi nổi và hứng thú, 
chỉ có 14,5% cho là bình thường đối với các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích 
cực và 5,5% là không quan tâm. Như vậy, nếu giáo viên hiểu đúng bản chất của 
dạy học phát triển phẩm chất, năng lực và sử dụng phù hợp các phương pháp, kĩ 
thuật dạy học tích cực sẽ phát huy được tính tích cực của học sinh, tạo niềm đam 
mê yêu thích môn học.
II. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC NHẰM 
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH KHI DẠY BÀI 
“NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG 
THỰC DÂN PHÁP (1946 – 1950), LỚP 12, BAN CƠ BẢN.
1. Mục tiêu, yêu cầu cần đạt của bài “Những năm đầu của cuộc kháng chiến 
toàn quốc chống thực dân Pháp (1946 – 1950), Lớp 12, Ban cơ bản.
1.1. Kiến thức
 - Giải thích được vì sao cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp 
bùng nổ.
 - Phân tích được nội dung đường lối kháng chiến toàn quốc chống thực dân 
Pháp của Đảng.
 - Trình bày được diễn biến cuộc chiến đấu của quân và dân ta ở đô thị phía 
Bắc vĩ tuyến 16 trong những ngày đầu toàn quốc kháng chiến.