Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng quan điểm dạy học phân hóa để xây dựng và tổ chức thực hiện Chuyên đề Địa lí tự nhiên lớp 12 góp phần phát triển một số phẩm chất, năng lực cho học sinh trường THPT Lê Lợi

 TÊN ĐỀ TÀI 
"VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG 
 VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN LỚP 
 12 GÓP PHẦN PHÁT TRIỂN MỘT SỐ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC 
 CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT LÊ LỢI” 
 Thuộc môn/Lĩnh vực: Địa lí 
 1 
 MỤC LỤC 
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT 
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1 
 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................ 1 
 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 2 
 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 2 
 4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 2 
 5. Tính mới của đề tài ........................................................................................... 3 
 6. Cấu trúc đề tài ................................................................................................... 3 
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ........................................................................... 4 
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC CỦA VIỆC VẬN 
DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG VÀ TỔ CHỨC 
THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐLTN 12 NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, 
NĂNG LỰC HỌC SINH .................................................................................................. 4 
 1.1 Cơ sở lý luận ................................................................................................... 4 
 1.1.1 Dạy học phân hóa ...................................................................................... 4 
 1.1.1.1 Quan niệm về dạy học phân hóa ......................................................... 4 
 1.1.1.2 Vai trò của dạy học phân hóa đối với học sinh ................................... 5 
 1.1.1.3 Đặc điểm của dạy học phân hóa .......................................................... 5 
 1.1.1.4 Ưu điểm và khó khăn khi tổ chức dạy học phân hóa .......................... 6 
 1.1.2 Yêu cầu cân đạt về phẩm chất năng lực học sinh ..................................... 7 
 1.2 Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 7 
 1.2.1 Mục tiêu, nội dung chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 - THPT ........................ 7 
 1.2.1.1 Mục tiêu chương trình ......................................................................... 7 
 1.2.1.2 Nội dung chương trình ........................................................................ 8 
 1.2.1.3 Khả năng áp dụng dạy học phân hóa môn Địa lí 12 ........................... 8 
 1.2.2 Thực trạng về dạy học phân hóa ở trường THPT Lê Lợi .......................... 9 
 1.2.2.1 Tìm hiểu về phân hóa học sinh lớp 12 THPT ..................................... 9 
 1.2.2.2 Thực trạng nhận thức của giáo viên về dạy học phân hóa ................ 11 
 1.2.2.3 Thực trạng chung về dạy học phân hóa ........................................... 12 
 1.2.2.4 Những vấn đề cần giải quyết ............................................................. 14 
 3 
 PHỤ LỤC 
 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 
 Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 
 DHPH : Dạy học phân hóa 
 DH : Dạy học 
 ĐC : Đối chứng 
 ĐLTN : Địa lí tự nhiên 
 GV : Giáo viên 
 GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo 
 HS : Học sinh 
 HTTC : Hình thức tổ chức 
 KTDH : Kĩ thuật dạy học 
 KT, ĐG : Kiểm tra, đánh giá 
 NLNT : Năng lực nhận thức 
 PCH : Phong cách học 
 PPDH : Phương pháp dạy học 
 PTDH : Phương tiện dạy học 
 SGK : Sách giáo khoa 
 THPT : Trung học phổ thông 
 TN : Thực nghiệm 
 5 
 Từ những lí do trên tôi chọn đề tài nghiên cứu “Vận dụng quan điểm dạy 
học phân hóa để xây dựng và tổ chức thực hiện chuyên đề Địa lí tự nhiên lớp 
12 góp phần phát triển một số phẩm chất, năng lực cho học sinh trƣờng 
THPT Lê Lợi” để làm sáng kiến kinh nghiệm 
 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 
 2.1. Mục tiêu nghiên cứu 
 Đề xuất quy trình và cách thức tổ chức DHPH chuyên đề ĐLTN lớp 12 THPT 
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển năng lực của HS trong 
học tập, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Địa lí ở trường phổ thông. 
 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 - Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của tổ chức DHPH chuyên đề Địa lí tự 
nhiên lớp 12 ở trường THPT. 
 - Xác định các nguyên tắc và yêu cầu của việc tổ chức DHPH chuyên đề Địa 
lí tự nhiên lớp 12 ở trường THPT. 
 - Xây dựng quy trình tổ chức DHPH chuyên đề Địa lí tự nhiên lớp 12 THPT. 
 - Thiết kế và tổ chức DHPH một số nội dung trong chuyên đề Địa lí tự nhiên 
lớp 12 THPT. 
 - Tiến hành TN sư phạm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài. 
 - Đưa ra kết luận và kiến nghị đối với việc tổ chức DHPH ở trường THPT. 
 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 
 3.1. Đối tượng nghiên cứu 
 Nghiên cứu quy trình và cách thức tổ chức DHPH chuyên đề Địa lí tự nhiên 
lớp 12 THPT. 
 3.2. Phạm vi nghiên cứu 
 - Về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu về cách thức tổ chức 
DHPH trong chuyên đề ĐLTN lớp 12 THPT. 
 - Về địa bàn nghiên cứu: Đề tài tiến hành khảo sát GV và HS, tiến hành thực 
nghiệm tại Trường THPT Lê Lợi - Tân Kỳ - Nghệ An. 
 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 
 - Phương pháp nghiên cứu phân tích và tổng hợp tài liệu: Tác giả đã nghiên 
cứu tài liệu (về DHPH, PPDH Địa lí, chỉ thị của Bộ GD&ĐT,); trang Web có 
liên quan; chương trình và sách giáo khoa Địa lí 12 THPT. Tác giả đã thu thập, lựa 
chọn, phân tích, tổng hợp các tài liệu một cách tổng thể, toàn diện và khoa học để 
có cái nhìn khách quan, chính xác về các vấn đề nghiên cứu. 
 7 
 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN 
DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG VÀ TỔ 
CHỨC THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN 12 NHẰM PHÁT 
TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH 
 1.1 Cơ sở lí luận 
 1.1.1 Dạy học phân hóa 
 1.1.1.1 Quan niệm về dạy học phân hóa 
 DHPH được thực hiện ở rất nhiều quốc gia trên thế giới và đang là một trong 
những quan điểm được quan tâm trong thời kì đổi mới căn bản toàn diện giáo dục 
Việt Nam. 
 Theo Hall, “DHPH là cách tiếp cận dạy và học đáp ứng những đối tượng HS 
khác nhau trong cùng một lớp nhằm mục đích tối đa hóa năng lực của mỗi cá nhân 
bằng cách tạo ra cho người học quá trình dạy học phù hợp nhất với họ”. 
 Lewis và Batts nhìn nhận: “DHPH được xem như quá trình điều chỉnh nội 
dung dạy học, kế hoạch dạy học và môi trường học nhằm đáp ứng nhu cầu học tập 
đa dạng của tất cả HS”. 
 Bên cạnh đó Tomlinson, Brimijoin và Narvaez cũng nhận thấy: “DHPH là 
một triết lí dạy học dựa trên tiền đề cho rằng HS học tốt nhất khi GV điều chỉnh 
quá trình dạy học cho phù hợp với trình độ, sở thích và PCHT của các em”. 
 Jenifer Fox và Whitney Hoffman cho rằng: "DHPH bao hàm việc lập kế 
hoạch giảng dạy, các phương pháp đánh giá phù hợp với các cấp độ khác nhau về 
kiến thức, sở thích, nền tảng văn hoá, các nhu cầu thể chất và xã hội của HS". 
 Tôn Thân đưa ra khái niệm: “DHPH là một quan điểm dạy học đòi hỏi phải tổ 
chức, tiến hành các hoạt động dạy học dựa trên những khác biệt của người học về 
năng lực, sở thích, nhu cầu, các điều kiện học tập, nhằm tạo ra những kết quả học 
tập tốt nhất và sự phát triển tốt nhất cho từng người học, đảm bảo công bằng trong 
giáo dục”. 
 Theo Lê Thị Thu Hương:“DHPH là một cách tiếp cận dạy học mà ở đó GV 
điều chỉnh quá trình dạy học cho phù hợp với từng cá nhân hoặc nhóm HS nhằm 
phát triển tối đa năng lực học tập của mỗi em”. 
 Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 
2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình tổng thể nêu rõ: 
“Chương trình giáo dục phổ thông bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người 
học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, 
hiện đại; hài hoà đức, trí, thể, mĩ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng 
đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp học 
dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên; thông qua các phương pháp, hình thức tổ 
 9 
 GV chủ động tìm hiểu nhu cầu, đặc điểm cá nhân, động cơ, hứng thú, nguyện 
vọng, điều kiện hoàn cảnh của từng HS để lựa chọn hình thức tổ chức, PPDH, KT, 
ĐG phù hợp, lựa chọn nội dung dạy học vừa sức từng đối tượng. Chủ động điều 
chỉnh nội dung dạy học phù hợp với NLNT của HS trong lớp để tối đa hóa sự phát 
triển và thành công của mỗi HS. 
 HS được trao quyền chủ động lựa chọn nội dung (chủ đề học, tài liệu), được 
lập kế hoạch nghiên cứu và cách thức thiết kế sản phẩm học tập. HS được GV 
hướng dẫn kĩ năng tự học, được chủ động tìm kiếm thông tin. HS luôn được tạo 
điều kiện để chủ động và tích cực chiếm lĩnh các mục tiêu của bài học. 
 - Dạy học phân hóa đòi hỏi sự kết hợp của nhiều HTTC dạy học 
 Mỗi HS đều có phong cách và thế mạnh trí tuệ riêng nên thích học theo những 
cách khác nhau. GV phải lựa chọn đa dạng các hình thức tổ chức dạy học để khích 
lệ hứng thú học tập của HS. Việc kết hợp các hình thức tổ chức dạy học sẽ đáp ứng 
các nhu cầu học tập, giúp tối đa hóa kết quả học tập của các em. 
 - Dạy học phân hóa phát huy tính tích cực học tập của học sinh 
 Trong lớp học phân hoá, GV thiết kế các hoạt động dạy học đáp ứng đa dạng 
năng lực, phong cách, đặc điểm trí tuệ của HS. Mỗi HS được nhận những nhiệm vụ 
học tập phù hợp với bản thân thì tính chủ động của HS sẽ được phát huy. 
 Trong một tiết học, GV sử dụng nhiều HTTC, PPDH, tài liệu học tập khác 
nhau đáp ứng đa dạng về phong cách và đặc điểm trí tuệ của HS thì tất cả các HS 
sẽ cùng nhiệt tình tham gia các hoạt động học tập. 
 - Dạy học phân hóa cung cấp nhiều cách thức tiếp cận nội dung, tiến trình, 
đánh giá kết quả học tập của học sinh 
 Mục đích là giúp HS có thể tiếp nhận và phát huy tốt nhất khả năng của mỗi 
em. Với các HS có năng lực khác nhau, GV có thể tạo điều kiện để HS khá giỏi 
được luyện tập, nâng cao kiến thức đồng thời dành thời gian giúp đỡ các HS yếu 
trong lớp. Có thể cung cấp các tài liệu học khác nhau cho các nhóm đối tượng HS. 
 1.1.1.4 Ƣu điểm và khó khăn khi tổ chức dạy học phân hóa 
 * Những ưu điểm của tổ chức dạy học phân hóa 
 - DHPH góp phần đổi mới PPDH, hình thức tổ chức dạy học và KT, ĐG. 
 - DHPH hướng tới việc hình thành khả năng tự học, tự nghiên cứu ở mỗi HS. 
 - DHPH giúp phát triển tư duy của HS. 
 - Tạo cơ hội bình đẳng cho những HS có năng khiếu và cả những HS yếu, 
kém. HS biết chia sẻ, khích lệ và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, thiết lập mối quan hệ 
tốt đẹp giữa GV và HS 
 - GV luôn hỗ trợ HS vượt qua các thử thách để nâng cao trình độ của bản 
thân. 
 11