Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng kiến thức liên môn để giảng dạy văn bản “Vợ nhặt” của Kim Lân trong sách giáo khoa Ngữ văn 12 - Ban cơ bản

 Trang 1/15
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.Lý do chọn đề tài
 Từ năm 2012, việc dạy học tích hợp đã được triển khai. Việc xây dựng 
chương trình môn học tích hợp giúp học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức, kĩ 
năng của nhiều lĩnh vực chuyên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong 
học tập và đời sống, qua đó giúp học sinh phát triển được những phẩm chất và 
năng lực mà chương trình giáo dục phổ thông mới đang kì vọng.
 Trong thực tiễn dạy học lâu nay, nhiều giáo viên đã vận dụng cách dạy 
học tích hợp. Tuy nhiên, nếu quan điểm tích hợp được quán triệt ngay từ khâu 
thiết kế chương trình và biên soạn SGK thì giáo viên sẽ vận dụng thuận lợi hơn 
và việc dạy học sẽ hiệu quả hơn so với cách làm tùy thuộc nhiều vào sự vận 
dụng của từng cá nhân giáo viên.
 Hiện nay, dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đang 
được quan tâm. Thực hiện tích hợp trong dạy học sẽ mang lại rất nhiều lợi ích 
cho việc góp phần hình thành và phát triển các năng lực cho học sinh.
 Chương trình Ngữ văn THPT có rất nhiều nội dung ứng dụng thực tiễn 
và đặc thù có sự liên quan tới nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Việc tích hợp 
liên môn và nội môn trong dạy học Ngữ văn là rất cần thiết. Nhưng quá trình 
vận dụng tích hợp liên môn vào trong bài dạy còn gặp nhiều lúng túng nên trong 
quá trình giảng dạy thường chỉ tập trung vào kiến thức đặc thù của bộ môn mà 
thiếu sự quan tâm, liên hệ với các bộ môn khác. Về phía học sinh xuất hiện tâm 
lí coi nhẹ, chủ quan trong bộ môn và thường thiếu quan tâm, thậm chí bỏ rơi bộ 
môn. Vì vậy nên khi được hỏi, khai thác sâu vào vấn đề các em thường tỏ ra 
lúng túng hoặc không thể trả lời câu hỏi.
 Trong chương trình Ngữ văn lớp 12 có rất nhiều nội dung liên quan tới 
các bộ môn khác nhau. Riêng trong văn bản “ Vợ nhặt”- Kim Lân có rất nhiều 
kiến thức liên quan tới kiến thức các bộ môn khác. Vì thế trong trong sáng kiến 
này tôi mạnh dạn xây dựng đề tài: “ Vận dụng kiến thức liên môn để giảng dạy 
văn bản “ Vợ nhặt” của Kim Lân trong sách giáo khoa Ngữ văn 12- Ban cơ bản.
2. Mục đích nghiên cứu
- Đề xuất việc tích hợp các kiến thức liên môn Lịch sử, kiến thức về văn hóa 
truyền thống vào dạy văn bản “ Vợ nhặt” giúp học sinh tiếp nhận văn bản ở 
chiều sâu hơn và giúp các em yêu thích môn Ngữ văn hơn.
 - Giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình giảng dạy bộ môn Ngữ 
văn trong nhà trường.
- Giúp học sinh có cách nhìn tổng quan về một nội dung kiến thức dưới góc nhìn 
đa chiều - liên môn. Từ đó góp phần hình thành và phát triển các năng lực cho 
học sinh. Trang 3/15
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở
1. Cơ sở lí luận 
1.1.Khái niệm tích hợp
 Tích hợp trong Tiếng Anh có nghĩa là Integration- có nguồn gốc từ tiếng La 
Tinh với nghĩa là xác lập lại cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những 
bộ phận riêng lẻ.
 Dạy học tích hợp liên môn là dạy học những nội dung kiến thức liên quan 
đến hai hay nhiều môn học. "Tích hợp" là nói đến phương pháp và mục tiêu của 
hoạt động dạy học còn "liên môn" là đề cập tới nội dung dạy học. Đã dạy học 
"tích hợp" thì chắc chắn phải dạy kiến thức "liên môn" và ngược lại, để đảm bảo 
hiệu quả của dạy liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp. 
Chủ đề tích hợp liên môn là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến 
hai hay nhiều môn học, thể hiện ở sự ứng dụng của chúng trong cùng một hiện 
tượng, quá trình trong tự nhiên hay xã hội. Ví dụ: Tích hợp liên môn sinh học, 
địa lí, giáo dục công dân trong văn bản : “ Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
 Con người chúng ta là tổng hòa các mối quan hệ tự nhiên và xã hội. Để tồn 
tại trong xã hội đòi hỏi con người cần phải có tri thức ở nhiều lĩnh vực khác nhau. 
Có như vậy con người mới có thể phát triển toàn diện. Vậy đưa kiến thức liên môn 
vào một môn học sẽ giúp cho học sinh - những con người mới của thời đại nói 
chung có được sự hiểu biết phong phú hơn và góp phần làm cho môn học hấp dẫn 
hơn.
1.2. Ưu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn
 * Đối với học sinh, sẽ tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học 
các chủ đề tích hợp liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng 
hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách 
máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học 
sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học 
khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng 
quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
 * Đối với giáo viên:
 - Một là, giáo viên các bộ môn liên quan có điều kiện và chủ động hơn 
trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau trong dạy học
 - Hai là, với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo 
viên không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định 
hướng hoạt động học của học sinh cả ở trong và ngoài lớp học. Trang 5/15
 - Nhân vật Thị
 - Nhân vật bà cụ Tứ
* Giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
c. Tổng kết
 - Nội dung
 - Nghệ thuật
2. Mô tả sáng kiến dạy học theo hướng tích hợp liên môn của chủ đề.
2.1. Tên bài học
"Vận dụng kiến thức liên môn để dạy văn bản “Vợ nhặt”- Kim Lân
2.2. Chủ đề sử dụng các kiến thức Ngữ văn liên môn với các môn học sau:
- Môn Lịch Sử :
 + Bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và tổng khởi nghĩa tháng 8 ( 1939- 
1945). Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời ( Lịch sử 12)
 + Bài 17: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa từ sau ngày 2/9/1945 đến trước 
ngày 19/12/1946.
- Giáo dục công dân
 + Bài 10: Quan niệm về đạo đức ( Giáo dục công dân lớp 10)
 + Bài 12: Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình ( Giáo dục công dân lớp 
10)
- Phong tục truyền thống cưới hỏi của dân tộc ta.
2.3. Mục tiêu bài học
2.3.1. Kiến thức.
* Kiến thức nội môn
- Môn Ngữ văn cần đạt được các nội dung sau :
- Hiểu được tình cảm thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng 
khiếp năm 1945 do thực dân Pháp và phát xít Nhật gây ra.
- Hiểu được niềm khát khao hạnh phúc gia đình, niềm tin bất diệt vào cuộc sống 
và tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau giữa những con người lao động ngèo khổ 
ngay trên bờ vực thẳm của cái chết.
- Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của thiên truyện: sáng tạo tình 
huống, gợi không khí, miêu tả tâm lí, dựng đối thoại.
- Trân trọng. cảm thông trước khát vọng hạnh phúc của con người; biết ơn cách 
mạng đã đem lại sự đổi đời cho những người nghèo khổ, nạn nhân của chế độ cũ 
HS nhận biết, nhớ được tên tác giả và hoàn cảnh ra đời của các tác phẩm.
* Kiến thức liên môn
- Môn Lịch sử
 + Những kiến thức lịch sử về nạn đói 1945 của dân tộc ta, bao gồm: nguyên 
nhân, hậu quả (cho học sinh chuẩn bị trước, thuyết trình trước lớp; giáo viên 
tổng kết nhận xét và chốt lại sẽ nhấn mạnh hơn vào hiện thực nạn đói được 
phản ánh trong văn học qua một số tác phẩm) nghĩa tình huống truyện qua nhan 
đề tác phẩm)
- Môn Giáo dục công dân
+ Những tri thức về văn hóa ứng xử mang ý nghĩa giáo dục đạo đức công dân 
cho học sinh trong cuộc sống (tích hợp trong phần Liên hệ cuối bài học). Trang 7/15
V. THIẾT BỊ DẠY HỌC
1. Phần chuẩn bị của giáo viên
- Giáo án văn bản, Giáo án Powerpoin.
- Máy chiếu, máy tính : giúp hỗ trợ hình ảnh trực quan cho bài học thêm sinh 
động.
- Phiếu học tập : giúp học sinh trình bày những hiểu biết của mình.
- Những kiến thức về các môn : Lịch sử, truyền thống văn hoá dân tộc có liên 
quan đến bài học.
2. Học sinh
- Chuẩn bị đầy đủ sách giáo khoa, bài soạn theo hệ thống câu hỏi trong sách giáo 
khoa.
- Chuẩn bị theo dự án giáo viên giao cho từng nhóm thực hiện.
VI. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Hoạt động dạy học
a. Phương pháp dạy học : đọc hiểu, dạy học theo dự án, mảnh ghép kiến thức.
b. Phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh : sau khi học xong bài, giáo viên 
đưa ra một số những câu hỏi tổng hợp để đánh giá kiến thức của các môn mà 
học sinh đã tiếp nhận được qua bài học.
2. Các ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học của chủ đề
 Chủ đề ứng dụng phần mềm Powerpoint để soạn bài giảng. Nhờ có phần 
mềm này mà chúng tôi đã tạo ra được các slide và các hiệu ứng để tạo sự sinh 
động cho bài giảng. Đặc biệt là các hình ảnh có thể thể hiện phần nào nội dung 
của bài học. Chẳng hạn như: Các hình ảnh về nạn đói năm 1945, các hình ảnh về 
truyền thống cưới hỏi của người Việt Nam Có các hình ảnh đó, HS sẽ thuận
lợi hơn trong việc tiếp thu kiến thức nội môn cũng như các kiến thức liên môn 
cần thiết.
3. Tiến trình tổ chức dạy học 
a.Tiến hành theo trình tự:
+ Khởi động
+ Hình thành kiến thức mới
+ Luyện tập
+ Vận dụng
+ Tìm tòi, mở rộng
b. GV nêu mục tiêu cần đạt trong dự án dạy học liên môn giúp học sinh định 
hướng được kiến thức trong bài.
 Nội dung cần đạt HĐ của GV HĐ của HS
 1. Mục tiêu KT bài học Ở phần giới thiệu Học sinh lắng
* KT nội môn Ngữ văn : mục tiêu, giáo nghe lời giới
a/ Nhận biết: viên vừa giới thiệu của giáo 
- Hiểu được tình cảm thê thảm của người thiệu vừa chiếu viên và quan
nông dân nước ta trong nạn đói khủng slide để học sinh sát màn Trang 9/15
hiểu nội dung.
- Kĩ năng làm việc độc lập với SGK.
- Kĩ năng lắng nghe tích cực, hoạt động 
nhóm.
3. Thái độ cần đạt:
* Qua chuyên đề:
- Giáo dục học sinh tình yêu quê hương 
đất nước, có hiểu biết về lịch sử Việt 
Nam, có ý thức xây dựng cuộc sống xã 
hội.
- Rèn ý thức, tinh thần tham gia môn học.
- Yêu thích môn Ngữ văn, môn Lịch sử, 
môn Giáo dục công dân.
d. Nội dung và hình thức tích hợp liên giúp học sinh định hướng được kiến 
thức trong bài.
 Địa chỉ tích 
 Tên bài Nội dung tích hợp
 hợp
Tiết 59- Mục I: Tìm 
60 hiểu chung * KT môn Lịch sử
 1. Tác giả
Vợ nhặt 2. Tác phẩm - Tình hình chính trị trong những năm 1939-1945:
 a. Hoàn cảnh + Chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ vào tháng 9- 
 sáng tác 1939.
 + Cuối tháng 9-1940, quân Nhật vượt biên giới
 Việt- Trung tiến vào miền Bắc Việt Nam. Quân
 Pháp nhanh chóng đầu hàng. Nhật giữ nguyên bộ
 máy thống trị của Pháp, vơ vét kinh tế để phục vụ
 cho chiến tranh và đàn áp phong trào cách mạng.
 + Sang năm 1945, phe phát xít thất bại nặng nề trên
 các chiến trường.
 - Tình hình kinh tế - xã hội trong những năm 1939-
 1945:
 + Thực dân Pháp tiến hành Kinh tế chỉ huy.
 + Nhật vào Đông Dương chúng kiểm soát toàn
 diện.
 + Dân ta bị đẩy đến bước đường cùng, có gần 2
 triệu đồng bào ta bị chết đói. Trang 11/15
 - GV giới thiệu nội dung mục II và 
 yêu cầu HS nhóm 2, nhóm 3, nhóm 
 4, nhóm 5 trình bày các nội dung 
 liên quan.
 Các nhóm khác cũng nghiên cứu 
 SGK và bổ sung
 - GV tổng hợp, chốt lại kiến thức.
III.LUYỆN GV giao nhiệm vụ. - HS lắng nghe dẫn dắt của 
TẬP Các nhóm khác cũng nghiên cứu GV
 SGK và bổ sung - Các nhóm trao đổi, trả lời 
 - GV chốt lại kiến thức và hoàn thiện kiến thức
IV. VẬN GV giao nhiệm vụ - HS thực hiện nhiệm vụ:
DỤNG - HS báo cáo kết quả thực 
 hiện nhiệm vụ
V.TÌM TÒI, GV giao nhiệm vụ: -HS thực hiện nhiệm vụ ở 
MỞ RỘNG + Vẽ bản đồ tư duy bài học nhà.
 + Tìm đọc thêm một số truyện - HS báo cáo kết quả thực 
 ngắn của Kim lân hiện nhiệm vụ.
4. Một số phương pháp dạy học tích hợp:
 Để nâng cao hiệu quả của môn học tích hợp, chúng tôi đã đưa ra một số 
phương pháp để dạy học tích hợp như sau:
 - Dạy học theo dự án
 - Phương pháp vấn đáp - thuyết trình.
 - Phương pháp thảo luận nhóm - phát hiện kiến thức
 - Phương pháp điều tra lấy ý kiến
 - Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề
5. Giáo án chủ đề (Đính kèm giáo án)
III. Kết quả nghiên cứu
 1. Phương pháp đánh giá
 Sau khi thực hiện dự án xong, tôi tiến hành kiểm tra đánh giá kết quả của 
học sinh. Tiêu chí đánh giá mức độ thành công, hiệu quả của dự án: Căn cứ vào 
khả năng tiếp nhận tri thức của học sinh, khả năng chủ động sáng tạo và tinh 
thần làm việc nhóm, sự hứng thú của học sinh đối với bài học đến đâu.
 Về hình thức đánh giá kết quả bài học cũng như kết quả của dự án, chúng 
tôi thực hiện ngay sau giờ học bằng việc phát phiếu thăm dò lấy ý kiên từ người 
học về giờ dạy