Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)

docx 45 trang sk12 24/09/2024 250
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)

Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)
 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 1. Lời giới thiệu
 Giáo dục là quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức có mục 
đích, có kế hoạch, thông qua hoạt động và quan hệ giữa nhà giáo dục và người 
được giáo dục nhằm chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội của loài người. Trong giai 
đoạn hiện nay, để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và bộ môn Lịch sử nói 
riêng theo tinh thần đổi mới giáo dục, việc đổi mới phương pháp dạy học có ý 
nghĩa quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo con người của xã hội. Tích hợp 
trong dạy học nói chung, trong dạy học lịch sử có ý nghĩa quan trọng trong giáo 
dưỡng, giáo dục, rèn luyện và phát triển kĩ năng tư duy, phân tích tổng hợp, khái 
quát, trừu tượng hóa.
 Một số nhà giáo dục đã khẳng định rằng, quá trình nhận thức của học sinh là 
quá trình mà trong đó, học sinh với tư cách là chủ thể phản ánh thế giới khách quan 
vào ý thức của mình, nắm được bản chất và quy luật của nó và vận dụng vào các 
quy luật này để làm biến đổi nó, cải tạo nó. Đó chính là quá trình nhận thức từ cảm 
tính sang lý tính và từ nhận thức lý tính trở về với thực tiễn. Qúa trình này chỉ có 
thể hoàn thành khi học sinh có các phẩm chất nhất định như tự giác, tích cực, độc 
lập, Học tập, không chỉ nắm kiến thức mà còn hình thành năng lực của bản thân 
vì vậy, các chủ đề tích hợp có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối với học 
sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các 
chủ đề tích hợp, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải 
quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc, nhờ 
đó năng lực và phẩm chất của học sinh được phát triển.
 Tài liệu Văn học là một nguồn tài liệu phong phú, còn ẩn chứa nhiều tiềm 
năng có thể khai thác để sử dụng trong dạy học Lịch sử, góp phần nâng cao 
hứng thú, tính tích cực và khả năng sáng tạo của học sinh.
 Việc thực hiện vận dụng kiến thức Văn học trong dạy học lịch sử nói chung 
đã được nhiều giáo viên môn Lịch sử thực hiện trong những năm qua. Tuy nhiên, 
việc thực hiện tích hợp kiến thức như thế nào trong dạy học lịch sử đảm bảo tính 
vừa sức và nâng cao hứng thú, tính tích cực và khả năng tư duy sáng tạo của học 
sinh trong học tập còn nhiều hạn chế, nhất là việc đưa ra các phương pháp, cách 
thức tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học môn Lịch sử.
 Trong những năm học trước, bản thân tôi cũng đã nghiên cứu, áp dụng việc 
thực hiện tích hợp kiến thức Văn học trong giảng dạy phần Lịch sử Việt Nam các 
giai đoạn: 1930 – 1945 và đều được hội đồng sáng kiến cấp cơ sở đánh giá sáng
 1 thú, tính tích cực và khả năng sáng tạo của học sinh.
 Việc thực hiện vận dụng kiến thức Văn học trong dạy học lịch sử nói chung 
đã được nhiều giáo viên môn Lịch sử thực hiện trong những năm qua.
 Nhưng, việc thực hiện tích hợp kiến thức như thế nào trong dạy học lịch sử 
đảm bảo tính vừa sức và nâng cao hứng thú, tính tích cực và khả năng tư duy sáng 
tạo của học sinh trong học tập còn nhiều hạn chế, nhất là việc đưa ra các phương 
pháp, cách thức tích hợp kiến thức văn học trong dạy học lịch sử.
 Xuất phát từ vị trí, ý nghĩa của tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử cùng 
những hạn chế còn tồn tại trong quá trình thực hiện vận dụng kiến thức Văn học 
trong giảng dạy Lịch sử; với mong muốn nâng cao hứng thú của học sinh trong 
học tập bộ môn, từ đó góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, tôi 
mạnh dạn lựa chọn nội dung “Tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử 
Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)” làm đề tài sáng 
kiến kinh nghiệm của mình.
 7.1.2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.
 Qua đề tài này, tôi muốn giúp học thấy được mối liên hệ giữa kiến thức môn 
Lịch sử với kiến thức Văn học, vai trò của tài liệu Văn học với việc giảng dạy môn 
Lịch sử ở trường THPT nói chung và phần Lịch sử Việt Nam 1954 - 1975 nói 
riêng. Từ đó giúp cho việc tiếp thu kiến thức của học sinh mang tính hệ thống, 
khoa học và sâu sắc hơn.
 Tìm hiểu, nghiên cứu và áp dụng các phương pháp tích hợp kiến thức Văn 
học trong dạy học Lịch sử Việt Nam phần từ năm 1954 đến năm 1975 (ban cơ 
bản), góp phần nâng cao hứng thú và năng lực tư duy sáng tạo của học sinh trong 
học tập bộ môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
 7.1.3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu:
 - Đối tượng nghiên cứu: nghiên cứu việc vận dụng tích hợp kiến thức Văn 
học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975.
 - Khách thể nghiên cứu: học sinh lớp 12A1 trường Trung học phổ thông 
DTNT - tỉnh Vĩnh Phúc.
 7.1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu:
 - Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng phương pháp lịch sử, phương pháp 
lôgic cùng những phương pháp dạy học gắn liền với đặc trưng bộ môn nhằm phát 
huy tính tích cực của học sinh trong quá trình học tập như: Phương pháp thông tin, 
tái hiện lịch sử; phương pháp nhận thức lịch sử.
 - Phương pháp phỏng vấn: Trong quá trình thực hiện đề tài sẽ phỏng vấn trực 
tiếp một số học sinh về giờ học vận dụng phương pháp tích hợp và trao đổi với 
một số giáo viên có kinh nghiệm trong việc vận dụng phương pháp dạy học tích
 3 Chương 2. Tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ 
năm 1954 đến năm 1975.
 7.2. NỘI DUNG
 7.2.1. CHƢƠNG 1
 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÍCH HỢP KIẾN 
 THỨC VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
 7.2.1.1 Tổng quan về tích hợp trong dạy học Lịch sử
 Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong 
việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng 
chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Thực hiện môn học tích hợp, các 
quá trình học tập không bị cô lập với cuộc sống hàng ngày, các kiến thức gắn liền 
với kinh nghiệm sống của học sinh và được liên hệ với các tình huống cụ thể, có ý 
nghĩa với học sinh. Khi đó, học sinh được dạy sử dụng kiến thức trong những tình 
huống cụ thể và việc giảng dạy kiến thức không chỉ là lí thuyết mà còn phục vụ 
thiết yếu trong cuộc sống con người, để làm người lao động, công dân tốt. Mặt 
khác, các kiến thức sẽ không lạc hậu do thường xuyên cập nhật với cuộc sống. 
Theo đó khi đánh giá học sinh, thì ngoài kiến thức cần đánh giá học sinh về khả 
năng sử dụng kiến thức ở các tình huống khác nhau trong cuộc sống.
 Dạy học tích hợp giúp thiết lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học trong 
cùng một môn học và giữa các môn học khác nhau. Đồng thời, dạy học tích hợp 
giúp tránh những kiến thức, kĩ năng, nội dung trùng lặp khi nghiên cứu riêng rẽ 
từng môn học nhưng lại có những nội dung kiến thức, kĩ năng mà nếu theo một 
môn học riêng rẽ sẽ không có được.
 Như vậy, dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng 
cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đủ phẩm chất và năng 
lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Dạy học theo hướng tích hợp 
phát huy được tính tích cực của học sinh, góp phần đổi mới nội dung và phương 
pháp dạy học.
 7.2.1.2 Vị trí, vai trò của môn Lịch sử trong chƣơng trình giáo dục phổ 
thông
 Môn Lịch sử là một môn học bắt buộc trong trường phổ thông. Đây là một 
trong những con đường giáo dục nhân cách cho học sinh thông qua hoạt động dạy 
và học. Theo chương trình đổi mới, bộ môn Lịch sử ở các cấp học nói chung và ở 
trường THPT nói riêng sẽ cung cấp, củng cố và nâng cao kiến thức cho học sinh 
một cách tương đối có hệ thống về Lịch sử thế giới và Lịch sử Việt Nam, kể từ khi 
loài người xuất hiện cho đến nay.
 5 năng lực sử dụng công nghệ thông tin.
 * Năng lực chuyên biệt:
 - Thực hành bộ môn Lịch sử: khai thác kênh hình có liên quan đến bài học;
 - Phân tích mối liên hệ, ảnh hưởng, tác động của các sự kiện lịch sử.
 - Năng lực phát hiện, giải quyết các vấn đề trong học tập lịch sử (Điều tra, thu 
thập, xử lí thông tin, nêu dự kiến giải quyết các vấn đề, vận dụng kiến thức vào 
thực tiễn cuộc sống).
 7.2.1.3 Thực trạng việc dạy và học Lịch sử hiện nay
 Thực tiễn dạy học lịch sử cho thấy, hiệu quả giờ dạy lịch sử còn nhiều hạn 
chế, học sinh chưa yêu thích và ham học môn lịch sử. Căn cứ vào phổ điểm các 
môn thi kì thi THPT Quốc gia trong năm học 2019 - 2020 thì kết quả của môn Lịch 
sử so với các môn học khác chưa cao.
 - Điểm trung bình môn Lịch sử trên cả nước: 4.695
 - Tỉnh Vĩnh Phúc: 5,65
 - Trường THPT DTNT tỉnh là: 5,3
 -Ở lớp 12A1 Tôi đã dạy ôn thi THPT quốc gia năm học 2019 - 2020 có điểm 
trung bình là 5.1.
 Có thể thấy chất lượng môn Lịch sử trong kì thi THPT quốc gia của cả nước 
nói chung đã nhích hơn so với những năm trước, tuy nhiên so với các môn khác 
còn thấp. Nguyên nhân của thực trạng này xuất phát từ nhiều yếu tố chủ quan và 
khách quan khác nhau. Một trong những nguyên nhân không thể không kể đến đó 
là đa số học sinh không thích học sử vì khó nhớ, khó thuộc. Kết quả khảo sát về 
thái độ yêu thích môn Lịch sử của 36 học sinh lớp 12A1 tôi giảng dạy trong năm 
học 2019 – 2020 tại trường THPT DTNT tỉnh như sau:
 Thái độ Thích Bình thƣờng Không thích
 Tổng số Số HS Tỉ lệ (%) Số HS Tỉ lệ (%) Số HS Tỉ lệ (%)
 HS
 26 4 15,4 10 38,4 12 46,2
 Môn Lịch sử có vai trò quan trọng trong công tác giáo dục học sinh nhưng chỉ 
có 15,4 % số học sinh hứng thú với lịch sử, còn 46,2 số học sinh được khảo sát lại 
không hề thích lịch sử, đó là một nỗi băn khoăn, trăn trở không chỉ của riêng bản 
thân tôi là giáo viên giảng dạy môn Lịch sử mà còn là vấn đề mà giáo dục và cả xã 
hội rất quan tâm.
 Hơn nữa, trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, trường THPT DTNT tỉnh là trường có 
phần lớn học sinh có học lực yếu, trung bình với điểm đầu vào thấp (Năm 2019: 
3,5 điểm/1 môn; Năm 2020: 4 điểm).
 7 Việc tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử làm cho học sinh nhận 
thức được sự phát triển xã hội một cách liên tục thống nhất, khắc phục tình trạng 
nắm kiến thức lịch sử một cách rời rạc, phát huy tính chủ động, sánbg tạo, năng lực 
tư duy, phân tích và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn hoạt động học tập 
của học sinh.
 Xuất phát từ những cơ sở lí luận và thực tiễn trên, tôi lựa chọn nội dung: 
“Tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến 
năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình.
 7.2.2. CHƢƠNG 2
 TÍCH HỢP KIẾN THỨC VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 
 VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1975
 7.2.2.1. Vị trí, ý nghĩa của tài liệu văn học trong dạy học Lịch sử
 Trong các nguồn tài liệu tham khảo, tài liệu Văn học có khả năng to lớn trong 
việc tạo biểu tượng cho học sinh bởi lẽ bản thân các tác phẩm văn học đã chứa 
đựng những sự kiện lịch sử, cung cấp những tri thức có giá trị về mọi mặt của 
đời sống xã hội. Đối tượng của Văn học cũng như Sử học là toàn bộ thế giới 
nhưng Văn học không miêu tả, tái hiện những con người cụ thể, cá biệt có thật 
trong đời sống như lịch sử mà xuất phát từ những mẫu hình có thật để dựng nên 
những hình tượng văn học giàu tính nghệ thuật khiến học sinh dễ hình dung 
kiến thức và nhớ lâu. Tài liệu văn học được sử dụng sẽ làm cho sự kiện trở nên cụ 
thể, sinh động.
 Những hình ảnh văn học sinh động đó chính là cơ sở để tạo biểu tượng lịch 
sử. Hiệu quả của việc tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh phụ thuộc vào nhiều yếu 
tố, trong đó sử dụng tài liệu văn học có lợi thế đặc biệt. Trong dạy học lịch sử, 
việc miêu tả, tường thuật, giải thích, so sánh, nêu đặc điểm nhân vật lịch sử 
v.vrất được coi trọng. T ài liệu văn học có cơ sở để giúp giáo viên lịch sử 
thực hiện điều đó.
 Tài liệu văn học với sự phản ánh thực qua cách nhìn, thái độ quan điểm của 
tác giả đối với hiện tượng được miêu tả nên có tác động mạnh mẽ vào tâm hồn 
người đọc. Người đọc sẽ hình thành tình cảm tích cực hay tiêu cực qua tác động 
của các tác phẩm văn học.
 Học sinh không chỉ được giáo dục về tư tưởng, đạo đức khi tiếp xúc với văn 
học mà những hình tượng văn học điển hình còn tạo hứng thú học tập lịch sử cho 
các em.
 Việc sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử cũng là nhằm làm cho 
các kiến thức lịch sử dễ tiếp nhận đối với học sinh, các em dường như được tham
 9

File đính kèm:

  • docxsang_kien_kinh_nghiem_tich_hop_kien_thuc_van_hoc_trong_day_h.docx
  • pdfSáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm.pdf