Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học bộ môn Lịch sử, lớp 12 - Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945-1954

 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. LỜI GIỚI THIỆU
 Lịch sử cũng như các môn học khác, có vai trò tác động đến con người không chỉ về 
trí tuệ mà còn cả về tư tưởng, tình cảm. Bên cạnh đó, còn góp phần xây dựng con người 
phát triển hoàn thiện về: “ĐỨC-TRÍ-THỂ-MĨ”. Ở những mức độ khác nhau, nếu Văn 
học giúp học sinh thấy được cái hay, cái đẹp trong thơ ca để càng yêu quý hơn con người, 
dân tộc Việt Nam thì thông qua Lịch sử, các em không chỉ thấy được quá trình phát triển 
của đất nước, một dân tộc mà rộng hơn là cả một xã hội loài người. Ngoài ra nó còn góp 
phần quan trọng trong việc hình thành, bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan khoa học. 
Như vậy, so với các môn học khác thì môn Lịch sử có nhiều ưu thế trong việc giáo dục tư 
tưởng, tình cảm đối với thế hệ trẻ. Những kiến thức Lịch sử không chỉ đơn thuần dạy cho 
các em biết yêu, ghét trong đấu tranh giai cấp, biết yêu quý lao động mà còn góp phần 
định hình cho học sinh cách ứng xử đúng đắn trong cuộc sống. Bởi “Bắt nguồn từ một sự 
thực là trong khoa học Lịch sử có những yếu tố nghệ thuật”.
 Mặc dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế hệ trẻ, nhưng 
hiện nay, việc dạy học Lịch sử chưa hoàn thành tốt vai trò của mình và một thực tế đáng 
buồn là học sinh không thích học môn Lịch sử, xem nhẹ môn Lịch sử. Các em tiếp thu 
kiến thức một cách hời hợt, thiếu chính xác, thiếu hệ thống. Vì đa phần các em cho rằng 
học Lịch sử phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện khô khan, Lịch sử là một môn học nghiên cứu 
về quá khứ mà quá khứ là cái đã qua không thể thay đổi nên chỉ học cho qua chứ không 
có gì vận dụng vào thực tế.
 Tình trạng trên do nhiều nguyên nhân gây nên song cơ bản không phải do bản thân 
môn Lịch sử mà do quan niệm, phương pháp dạy học chưa phù hợp, chưa đáp ứng được 
yêu cầu môn học đề ra. Giáo viên dạy Lịch sử chưa phát huy được thế mạnh của bộ môn, 
chưa chỉ ra cho các em nhận thức được đây là bộ môn khoa học, cần phải có sự học tập, 
nghiên cứu nghiêm túc. Giáo viên chưa tái hiện được không khí của lịch sử trong giờ học 
nên để học sinh rơi vào tình trạng thụ động, chưa phát huy được tính tích cực của học 
sinh làm cho không khí học tập mệt mỏi, làm cho giờ học trở nên khô khan, nặng nề. 
Trong hi đó hiện nay, nước ta đang được triển khai rộng rãi công cuộc cải cách giáo dục 
mà trọng tâm là đổi mới về phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá theo hướng phát
 1 7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN
 7.1. Về nội dung sáng kiến
 7.1.1. Các bước thực hiện đề tài
 Bước 1: căn cứ vào kế hoạch, phân phối chương trình dạy học, từ đó tôi sử dụng 
các phương tiện công nghệ thông tin như máy vi tính, máy ảnh, máy quay video, 
internet, để sưu tầm các kiến thức liên môn, tạo ra các tài liệu về thực tiễn có liên quan 
đến kiến thức của bài học.
 Bước 2: Từ các dữ liệu gắn với bài học thu thập được, tôi nghiên cứu cách sử dụng, 
lồng ghép vào bài học bằng cách soạn giáo án cho từng nội dung giảng dạy tích hợp, liên 
môn.
 Bước 3: Tổ chức dạy thử nghiệm.
 Bước 4: Rút kinh nghiệm và điều chỉnh. Sau khi giảng dạy thực hiện đánh giá hiệu 
quả của việc đưa kiến thức thực tiễn vào giảng dạy thông qua các bài kiểm tra nhanh 
bằng các câu hỏi trắc nghiệm khách quan kết hợp tự luận để đánh giá khả năng nắm vững 
kiến thức, mức độ khắc sâu kiến thức của học sinh. Từ đó so sánh đối chiếu kết quả với 
lớp dạy theo phương pháp truyền thống (phương pháp thuyết trình). Rút kinh nghiệm để 
hoàn thiện cho lần giảng dạy sau.
 7.1.2. Điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
 Sáng kiến được áp dụng ở những trường có cơ sở vật chất về công nghệ thông tin 
như máy vi tính, máy chiếu, máy ảnh, máy quay video, có đường truyền internet,..
 7.1.3. Thực trạng thực hiện tích hợp liên môn trong dạy học môn lịch sử trong 
nhà trường
 Dạy học liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói 
chung và dạy học Lịch Sử nói riêng, đây được coi là một quan niệm dạy học hiện đại, 
nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục.
 Từ năm học 2012 – 2013, bộ GD&ĐT đã đưa vấn đề vận dụng kiến thức liên môn 
vào giảng dạy trong các trường phổ thông. Tuy nhiên đây là một hình thức dạy học mới, 
giáo viên chưa được tiếp xúc nhiều và chưa có kinh nghiệm giảng dạy. Vì vậy việc vận 
dụng kiến thức liên môn trong giảng dạy các bộ môn còn gặp nhiều khó khăn lúng túng.
 3 Sau đây tác giả xin được trình bày nội dung có vận dụng kiến thức ,.. . Từ đó đưa ra 
tư liệu do tác giả sưu tầm hoặc tự tạo, chủ yếu là hình ảnh gắn với vào các bài học cơ bản 
của chương.
 CHƯƠNG III VIỆT NAM TỪ 1945 – 1954
 7.1.4.1 Tích hợp với môn Ngữ Văn:
 Trong giảng dạy bộ môn Lịch sử, người giáo viên đóng vai trò quan trọng trong
việc làm sống lại các sự kiện lịch sử. Tuy nhiên nếu chỉ dựa vào những kiến thức trong 
sách giáo khoa thì khó có thể tạo dựng lại không khí lịch sử cần thiết để thu hút các em đi 
sâu tìm hiểu, khám phá quá khứ của dân tộc, của thế giới. Để tạo nên những cảm xúc 
thực sự trước những sự kiện thì việc vận dụng kiến thức văn học vào giảng dạy lịch sử là 
điều cần thiết, nó góp phần làm cho bài giảng trở nên sinh động và hấp dẫn, nâng cao 
hứng thú học tập của học sinh.
 Văn học và Lịch sử có liên hệ với nhau, kiến thức môn này sẽ hỗ trợ cho môn kia, 
văn học sẽ cung cấp cho ta những tư liệu lịch sử mà nhờ đó học sinh có thể nhận thức 
một cách rõ ràng.
 Trong khi dạy bài 18 “Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực 
dân Pháp (1946 -1950) tác giả sử dụng một số tác phẩm văn học để làm sáng tỏ thêm sự 
kiện lịch sử như khi nói về nạn đói cuối 1944 đầu năm 1945, giáo viên có thể tìm thấy 
trong tác phẩm “Vợ nhặt” - Kim Lân (trong SGK Ngữ Văn lớp 12) để thấy cảnh người 
chết đói “người chết như ngả rạ” hình ảnh đàn quạ đen đậu trên cây gạo đầu làng chờ để 
mổ xác người chết, hay vì cái đói mà Thị phải nhắm mắt để lấy chồng - anh cu 
Tràng,...để khắc họa nạn đói.
 Trong bài này tác giả sử dụng tác phẩm “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của 
Chủ tịch Hồ Chí Minh
 Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định 
không chịu làm nô lệ.
 Hỡi đồng bào!
 Chúng ta phải đứng lên!
 5 Nát thân, nhắm mắt, còn ôm... 
Những bàn tay xẻ núi lăn bom
Nhất định mở đường cho xe ta lên chiến trường tiếp viện
Và những chị, những anh ngày đêm ra tiền tuyến 
Mấy tầng mây gió lớn mưa to
Dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ 
Đèo Lũng Lô, anh hò chị hát 
Dù bom đạn xương tan, thịt nát
Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh...
Hỡi các chị, các anh trên chiến trường ngã xuống 
Máu của anh chị, của chúng ta
không uổng!
Sẽ xanh tươi đồng ruộng Việt Nam 
Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam 
Hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng...
 (Hoan hô chiến sĩ Điện Biên - Tố Hữu)
 Không chỉ mô tả về khí thế của chiến dịch mà còn hướng cho học sinh đi tìm hiểu 
nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc, ta thấy rằng các em 
rất xúc động về những hình ảnh mà mình thu nhận được. Điều này có ý nghĩa rất lớn 
trong việc giáo dục tinh thần cảm phục đối với công lao của các thế hệ đi trước. Đồng 
thời cũng góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo về quê hương đất nước trong nhận 
thức của các em.
 Khi nói về ý nghĩa “Chiến thắng của Điện Biên phủ” ta trích câu thơ:
 “Chín năm làm một Điện Biên 
 Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng”
 Hay
 “Lừng lẫy năm châu, trấn động địa cầu”
 Nhìn chung có rất nhiều kiến thức để vận dụng văn học trong giảng dạy bộ môn 
Lịch sử. Ta có thể đưa vào bài giảng một câu thơ, một đoạn văn hay một trích đoạn nhằm
 7 Khi giáo viên dạy bài 18: Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống 
thực dân Pháp (1946-1950) giáo viên sử dụng các lược đồ, yêu cầu HS chuẩn bị trước ở 
nhà nội dung và thuyết trình diễn biến các chiến dịch trên lược đồ.
 Lược đồ chiến dịch Việt Bắc thu – đông năm 1947
 9 Trong bài 20: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953- 
1954) ta sử dụng lược đồ “Hình thái chiến trường trong đông – xuân 1953 – 1954” yêu 
cầu HS chuẩn bị trước ở nhà (theo nhóm) nội dung và thuyết trình diễn biến các chiến 
dịch trên lược đồ.
 Lược đồ hình thái chiến trường trong đông – xuân 1953 – 1954
 11 Sử dụng lược đồ nhằm mục đích không chỉ để khắc sau cho học sinh về vị trí địa lí, 
giáo viến sử dụng lược đồ để phục vụ học về âm mưu bố phòng của địch, diễn biến của 
chiến dịch, học sinh rất hứng thú học tập và tiếp thu kiến thức một cách chủ động nhất.
 7.1.4.3 Tích hợp với môn Nghệ thuật
 ❖ Âm nhạc
 Việc tích hợp môn Lịch sử với Âm nhạc đây là một phương pháp dạy học hiện đại 
trong dạy học Lịch sử, giúp học sinh phát triển toàn diện về mọi mặt.
 Giáo viên hướng dẫn học sinh ở nhà tìm một số bài hát như: ca khúc “Tiến quân ca” 
của nhạc sỹ Văn Cao, ca khúc "Cùng nhau đi Hồng binh" của nhạc sỹ Hoàng Vân, Giải 
phóng Điện Biên... yêu cầu học sinh hát và nêu, nội dung ý nghĩa bài hát sau đó giáo viên 
chốt ý nghĩa giúp học sinh nghe và nắm được nội dung, ý nghĩa của các bài hát.
 Ví dụ: tác giả sử dụng ca khúc “Tiến quân ca” (Quốc ca) của nhạc sỹ Văn Cao trong 
bài 17 “Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ sau ngày 2 - 9 - 1945 đến trước ngày 19 - 
12 - 1946”,
 “Đoàn quân Việt Nam đi Chung lòng cứu quốc Bước chân dồn vang trên đường 
gập ghềnh xa Cờ in máu chiến thắng mang hồn nước, Súng ngoài xa chen khúc quân 
hành ca. Đường vinh quang xây xác quân thù, Thắng gian lao cùng nhau lập chiến khu. 
Vì nhân dân chiến đấu không ngừng, Tiến mau ra sa trường, Tiến lên, cùng tiến lên. 
Nước non Việt Nam ta vững bền.” – lời 1
 Nhạc sỹ Văn Cao viết bài hát đó trong nhiều ngày năm 1944. Ngay từ khi ra đời, bài 
hát được coi là bài hát chính thức của Mặt trận Việt Minh. Sau Cách mạng Tháng Tám, 
ca khúc này được chọn làm quốc ca của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và khi đất 
nước thống nhất (1975), ca khúc “Tiến quân ca” tiếp tục được chọn làm Quốc ca của 
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
 Trong bài 20: “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953- 
1954)” cho học sinh tìm hiểu, hát một số bài hát sau yêu cầu học sinh nêu ý nghĩa, nội 
dung bài hát sau đó giáo viên chốt ý nghĩa giúp học sinh nghe và nắm được.
 ✓ Bài hát Trên đồi Him Lam - Nhạc sĩ Đỗ Nhuận
 13 Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi 
Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù
Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù
Hai ba nào! Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo 
Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua núi
Dù lửa nóng trong bom đạn bốc cháy chung quanh ta rồi 
Bám chắc tay không buông rời quyết tâm bảo vệ pháo 
Hai ba nào! Kéo pháo lên trận địa của chúng ta
Tin chắc thắng ta tin tưởng ở ta
Tới đích rồi Đồng chí pháo binh ơi! 
Vinh quang thay sức người lao động 
Hò dô ta pháo ta vượt đèo
Thề quyết tâm bắn tan đồn thù hò dô .
 Một hình ảnh không thể nào quên trong cuộc chiến ở Điện Biên là hình ảnh “Kéo 
pháo vào - kéo pháo ra”. Nhạc sĩ Hoàng Vân tác giả của bài hát “Hò kéo pháo” đã kể lại: 
Đêm đêm theo tiếng hò “dô ta nào, hai ba nào, tiếng mõ tre cốc cốc” làm hiệu lệnh dưới 
ánh trăng, hàng trăm chiến sĩ mặc áo trấn thủ, đội mũ nan cúi rạp người, choãi chân, 
những bắp tay rắn chắc bám vào dây trão, dây mây, dây song để kéo pháo
 Tất cả những hình ảnh, những âm thanh đó đã tạo nên một bức tranh hùng vĩ, một 
không khí náo nhiệt hừng hực khí thế quyết tâm làm vang động cả núi rừng Điện Biên. 
“Hò kéo pháo” đã được nhạc sĩ viết ngay tại mặt trận.
 ❖ Nghệ thuật
 Tác giả sử dụng tranh ảnh chiến sĩ cảm tử quân ôm bom ba càng đón đánh xe tăng 
địch thể hiện tinh thần quyết tâm chiến đấu chống giặc Pháp khi gàng dạy bài 17 “Nước 
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ sau ngày 2 - 9 - 1945 đến trước ngày 19 - 12 – 1946.
 15