Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hoá học hữu cơ cho 12 cơ bản

 Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hóa học hữu cơ ...
 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO QUẢNG TRỊ
 TRƯỜNG THPT LÊ LỢI
 ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 
 KHOA HỌC SƯ PHẠM ỨNG DỤNG
SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY HỆ THỐNG, KHẮC SÂU 
KIẾN THỨC HOÁ HỌC HỮU CƠ CHO 12 CƠ BẢN
 Người nghiên cứu : Nguyễn Nghĩa Chánh Trực
 Tổ:Hóa học
 Đông Hà, 25/1/2022
 - 0 - Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hóa học hữu cơ ...
 DANH MỤC VIẾT TẮT
a.a : Aminoaxit
AS : Ánh sáng
CT : Chỉ thị
DX : Dẫn xuất
DD : Dung dịch
ĐH : Đại học
GV : Giáo viên
HCB : Hiđrocacbon
HCHC : Hợp chất hữu cơ
HH : Hóa học
HS : Học sinh
LK(lk) : Liên kết
MM(mm) : Mất màu
PƯ: Phản ứng
Ql : Qui luật
Qt : Quì tím
sđtd: Sơ đồ tư duy
STT : Số thứ tự
TBC : Trung bình cộng
T/C : Tính chất
TCHH : Tính chất hóa học
T/D : Tác dụng
TS : Tiến Sĩ
VT : Vị trí
XT(xt) : Xúc tác
 - 2 - Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hóa học hữu cơ ...
 Qua quá trình nghiên cứu các phương pháp dạy học tích cực tôi rất tâm đắc với 
việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học vì những ưu việt của nó: Sơ đồ tư duy còn 
gọi là bản đồ tư duy hay lược đồ tư duy do giáo sư Tony Buzan trong quá trình nghiên 
cứu qui luật hoạt động của não bộ đã phát minh ra: là hình thức ghi chép nhằm tìm tòi, 
đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt ý chính của một nội dung, hệ thống hóa một chủ 
đề bằng cách kết hợp việc sử dụng hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết.
 Cụ thể cách tạo sơ đồ tư duy:
 • Viết tên chủ đề ở trung tâm, hay vẽ một hình ảnh phản ánh chủ đề.
 • Từ chủ đề trung tâm, vẽ các nhánh chính. Trên mỗi nhánh chính viết một khái 
niệm, phản ánh một nội dung lớn của chủ đề, viết bằng CHỮ IN HOA. Nhánh và chữ 
viết trên đó được vẽ và viết cùng một màu. Nhánh chính đó được nối với chủ đề trung 
tâm. Chỉ sử dụng các thuật ngữ quan trọng để viết trên các nhánh.
 • Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung thuộc 
nhánh chính đó. 
 • Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.
 Một số lưu ý khi tạo sơ đồ tư duy:
 • Bảo đảm tính chính xác khoa học.
 • Không ghi chữ nhiều có thể dùng kí hiệu, viết tắt và sử dụng hình ảnh minh họa.
 • Cần vẽ nét cong và chọn màu hài hòa gây được sự ấn tượng. 
 • Cần có đường nét liên hệ kết nối các kiến thức trong sơ đồ.
 Như vậy sơ đồ tư duy kết nối ý lớn với chủ đề trung tâm. Kết nối những ý nhỏ 
hơn nữa với ý lớn. Ý nhỏ hơn nhằm mục đích đào sâu kiến thức .Ghi chép bằng sơ đồ 
tư duy cụ thể, ngắn gọn và logic. Kết hợp đường nét, màu sắc kích thích sự hứng thú, 
làm cho người học dễ nhớ. Nếu ghi chép theo cách thông thường thì chỉ tận dụng được 
chức năng bán cầu não trái. Sử dụng ghi chép theo sơ đồ tư duy tận dụng tối ưu sức 
mạnh của hai bán cầu não. Thiết kế sơ đồ tư duy theo mạng tư duy của từng người, 
không yêu cầu tỉ lệ, khắt khe, có thể thêm bớt nhánh và mỗi người vẽ một kiểu khác 
nhau, theo một cách riêng do đó việc lập sơ đồ tư duy phát huy tối đa khả năng sáng 
tạo của cá nhân và tập thể.
 Các bài viết các phóng sự đề cập đến vấn đề sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học 
đã đem lại thành công trong việc tạo hứng thú và nâng cao hiệu quả học tập cho học 
sinh kể cả những học sinh thụ động trước đó. Cụ thể là Adam Khoo.“Thiên tài được 
tìm thấy thông qua cơ hội chứ không phải bằng sự áp đặt” trích trong “Tôi tài giỏi, 
bạn cũng thế” của Adam Khoo. Adam Khoo là một người mà trong rất nhiều năm của 
cuộc đời anh, không ai cho anh là người tài giỏi cả. Nhưng hiện nay, Adam Khoo là 
một nhà doanh nhân tự mình vươn lên thành một trong những triệu phú trẻ nhất và giàu 
nhất Singapore. Những thành tích của anh được đăng tải trên các phương tiện truyền 
thông. Thành công hiện nay là nhờ sự khám phá bản thân và đặc biệt là về phương 
 - 4 - Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hóa học hữu cơ ...
 • Hai nhóm được chọn tương đương nhau về điểm số các môn học năm trước. Đều 
 tích cực trong học tập.
3.2. Thiết kế
 • Chọn hai nhóm: Bốn mươi mốt học sinh lớp 12B2 là nhóm thực nghiệm . Bốn 
 mươi mốt học sinh lớp 12B3 là nhóm đối chứng.
 • Thiết kế 1
 Tôi dùng bài kiểm tra hóa học hữu cơ học kì hai năm học 2020-2021 làm bài 
kiểm tra trước tác động. Kết quả hai nhóm điểm số trung bình khác nhau, do đó tôi 
dùng phép kiểm chứng t-test để kiểm chứng sự chênh lệch điểm số trung bình của hai 
nhóm trước tác động.
 Bảng 1:Kiểm chứng để xác định các nhóm tương đương
 Nhóm Đối chứng(12B3) Thực nghiệm(12B2)
 TBC 5,5 5,8
 p 0,29
 P= 0,29 >0,05: từ đó kết luận sự chênh lệch điểm số trung bình của hai nhóm thực 
nghiệm và nhóm đối chứng là không có ý nghĩa, hai nhóm được coi là tương đương. 
 • Thiết kế 2
 Bảng 2: Kiểm tra trước và sau tác động đối với nhóm tương đương
 Nhóm Kiểm tra trước Tác động Kiểm tra sau tác 
 tác động động
 Thực nghiệm 01 Dạy tiết luyện tập, ôn 03
 tập bằng sơ đồ tư duy.
 Đối chứng 02 Dạy tiết luyện tập, ôn 04
 tập không sử dụng sơ 
 đồ tư duy.
3.3. Quy trình nghiên cứu:
 • Chuẩn bị bài của giáo viên:
 - Thầy Nguyễn Nghĩa Chánh Trực dạy lớp đối chứng thiết kế giáo án không sử 
dụng sơ đồ tư duy trong tiết luyện tập, ôn tập. Đồng thời dạy lớp thực nghiệm thiết kế 
giáo án sử dụng sơ đồ tư duy trong tiết luyện tập, ôn tập.
 • Tiến hành thực nghiệm: Hệ thống, củng cố kiến thức của bài học, của chương 
 bằng sơ đồ tư duy.
3.4. Đo lường
 - Bài kiểm tra trước tác động do các giáo viên trong tổ thống nhất ra đề.
 - 6 - Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hóa học hữu cơ ...
 Để tiết dạy đạt hiệu quả cần phải hướng dẫn và tập cho các em cách vẽ sơ đồ tư 
duy như thế nào để dễ đọc và dễ nhớ nhất.
 Đây là phương pháp giảng dạy hiệu quả và rất cần được nhân rộng, phổ biến 
rộng rãi tại các trường học trên địa bàn toàn tỉnh.
VI. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
6.1. Kết luận:
 Qua kết quả nghiên cứu cho thấy: việc sử dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy để 
hệ thống lại kiến thức của một bài học hay một chương hoặc nhiều chương mang lại 
kết quả cao cho việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh.
 Việc đưa sơ đồ tư duy vào giảng dạy đã đem lại thành công cho tiết dạy của 
giáo viên vì đã khơi dậy sự hứng thú cho học sinh từ đó phát huy tính tự giác, chủ 
động, sáng tạo trong học tập của học sinh .
 Qua quá trình theo dõi thái độ học tập của học sinh : đa số đều tỏ ra thích thú và 
tập trung hơn trong tiết học. 
 Sau một thời gian giảng dạy bằng sơ đồ tư duy. Đa số các em đã thấy đây là 
phương pháp học hiệu quả. Chính vì vậy các em đã sử dụng nó không những hệ thống 
kiến thức đối với chương trình hóa học hữu cơ mà còn hệ thống kiến thức những 
chương khác và môn học khác làm tài liệu học tập, ôn tập trong thi cử .
 6.2. Khuyến nghị:
 Đối với giáo viên : sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học là phương pháp dạy học 
tích cực đáp ứng đầy đủ các yêu cầu trong xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện 
nay. Chính vì vậy các giáo viên cần phải thường xuyên hơn nữa trong việc sử sơ đồ tư 
duy trong dạy học để nâng cao chất lượng giảng dạy của mình góp phần nâng cao chất 
lượng giáo dục.
 Thường thì việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học theo tôi nhận thấy chỉ có ở 
tiết thao giảng .Vì việc tạo sơ đồ tư duy mất nhiều thời gian. Nên các tổ chuyên môn 
cần phải khuyến khích giáo viên làm đồ dùng dạy học: thiết kế sơ đồ tư duy của các 
bài, các chương hay một số chủ đề quan trọng về kiến thức cơ bản cần nhớ để làm tư 
liệu trong quá trình giảng dạy cho bản thân và cho các thành viên trong tổ sau này.
 Cần giới thiệu rộng rãi cách vẽ và ý nghĩa sơ đồ tư duy trong học sinh thông qua 
các buổi ngoại khóa dưới cờ để tất cả các em có thể vận dụng nó trong quá trình học 
tập của mình . 
VII. TÀI LIỆU THAM KHẢO
 1- Bộ Giáo Dục và Đào Tạo: Tài liệu tập huấn nghiên cứu khoa học sư phạm 
 ứng dụng. Dự án Việt- Bỉ, . 
 - 8 - Sử dụng sơ đồ tư duy hệ thống, khắc sâu kiến thức hóa học hữu cơ ...
 ● C1:met C2:et C3:prop C4:but C5:pent
 C6:hex C7:hept C8:oct C9:non C10:đec
 CH3-(CH2)3-:butyl
 CH -CH -CH -:propyl
 3 2 2 CH3-CH(CH3)-CH2-:isobutyl
 CH -CH-:isopropyl
 3 CH3-CH2-CH(CH3)-:secbutyl
 CH
 3 CH3-CH(CH3)2-:tertbutyl
 CH3-:metyl;C2H5-:etyl
 CH2=CH-:vinyl
 CH2=CH-CH2:anlyl
 C6H5-:phenyl
 C6H5-CH2-benzyl
 Tên gốc HCB +tên định chức ?(cách)
THÔNG THƯỜNG:anđehit+tên 
 thông thương axit(thay “ic”
 cua axit=anđehit
 Phần thế(VT)+tên C mạch chính+
 Tên HCB tương ứng+(VT)on tên phần chức(VT)
 - 10 -