Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học tích cực lấy học sinh làm trung tâm trong quá trình giảng dạy Tin học 12

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG THPT NGÔ GIA TỰ
 ----------
 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
Tên sáng kiến: Sử dụng phương pháp dạy học tích cực 
 lấy học sinh làm trung tâm trong quá 
 trình giảng dạy Tin học 12
Tác giả sáng kiến: Nguyễn Trường Giang
Mã sáng kiến: 12.62.0
 Vĩnh Phúc, năm 2020 BÁO CÁO KẾT QUẢ
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
 Trong những năm gần đây, việc thay sách giáo khoa và mở các lớp bồi 
dưỡng, tập huấn của Bộ và của các Sở giáo dục – Đào tạo đồng thời cũng là việc 
bồi dưỡng phương pháp giảng dạy mới đã hoàn chỉnh từ cấp Trung học cơ sở đến 
bậc Trung học phổ thông. 
 Theo các nhà chuyên môn thì một trong những tình trạng học sinh yếu kém 
đó là do “Phương pháp giảng dạy chưa tốt”. Nghị quyết Đại hội XI Đảng Cộng 
sản Việt Nam cũng luôn nhấn mạnh đến cần phải đổi mới chương trình và phương 
pháp giảng dạy để ngày càng đạt chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển của 
đất nước ta.
 Như vậy, phương pháp giảng dạy trong quá trình lên lớp của giáo viên ở nhà 
trường có tầm quan trọng đặc biệt, nếu không muốn nói là có ý nghĩa quyết định, 
vì người giáo viên dù có chuẩn bị nội dung phong phú và chu đáo đến đâu đi nữa 
nếu không sử dụng đúng phương pháp giảng dạy thì chắc chắn sẽ làm cho khả 
năng tiếp thu kiến thức của học trò bị hạn chế và kết quả sẽ không đạt được như 
mục tiêu đề ra trong tiết học.
 Vì thế để tạo cho học sinh tham gia một cách chủ động và tích cực trong việc 
học thì cần đẩy mạnh việc dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm” thông qua việc 
cho học sinh thảo luận nhóm ngay trong lớp dưới sự hướng dẫn của giáo viên. 
 Đối với môn Tin học thì điều đó lại càng cần thiết, vì có những kiến thức 
trừu tượng, khó hiểu, mà các em lại không có nhiều thời gian cho môn học này, 
và cũng vì các em phải tập trung cho các môn học chính, những môn mà các em 
sẽ thi tốt nghiệp hay đại học. Nhưng làm sao vận dụng tốt phương pháp thảo luận 
nhóm để giảng dạy môn Tin học? Sẽ được tổ chức như thế nào? Mục tiêu của bài 
là gì? Cách thực hiện ra sao?... Quả là một vấn đề đang đặt ra nhiều thử thách mà 
người giáo viên cần phải nghiên cứu giải quyết.
2. Tên sáng kiến
 Từ những ý kiến đã trình bày ở trên, tôi đã áp dụng và xin trình bày sáng 
kiến:
 “Sử dụng phương pháp dạy học tích cực lấy học sinh làm 
trung tâm trong quá trình giảng dạy Tin học 12”.
 _1_ học với hoàn cảnh cụ thể, với bối cảnh văn hoá và xã hội, thời đại); phải tạo ra 
các tác động tâm lí (sự hợp tác, gắn kết, chia sẽ trách nhiệm và lợi ích).
 Có thể nói, mô hình thảo luận nhóm sẽ giúp cho học sinh cố gắng tìm hiểu 
và phát biểu trong nhóm của mình để trình bày cho cả lớp, đồng thời tinh thần 
hợp tác trong nhóm sẽ được phát huy và hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên trong 
nhóm.
 Như thế, khi một vấn đề được đem ra thảo luận trách nhiệm nghiên cứu và 
tìm hiểu vấn đề sẽ được thông qua trong nhóm và dù cho vấn đề được giải quyết 
đúng hay sai trước khi có nhận xét của nhóm khác và sau cùng là của giáo viên, 
vấn đề đó đương nhiên đã tạo sự chú ý và cố gắng tìm hiểu ở mỗi thành viên và 
việc học tập do vậy sẽ tích cực hơn. Do đó, việc học tập sẽ mang lại kết quả tốt 
hơn, tránh được học sinh chỉ biết ngồi nghe giáo viên một cách thụ động và dĩ 
nhiên trong trường hợp như thế kết quả học tập sẽ không mang lại như ý muốn.
 Khi nhóm thảo luận hoạt động dưới sự giám sát của giáo viên, những thói 
quen xấu như nói chuyện riêng, thiếu tập trung, đùa giỡn,ít nhiều sẽ bị loại trừ. 
Động lực trong nhóm sẽ được phát huy và những động lực tiềm tàng ở mỗi cá 
nhân có dịp được bộc lộ.
 Trong khi thảo luận nhóm, việc giao lưu giữa các học sinh đương nhiên diễn 
ra. Thông thường thì trong một nhóm trình độ học sinh không khi nào tuyệt đối 
bằng nhau, trong nhóm chắc chắn sẽ có những học sinh khá hơn những học sinh 
còn lại. Đây cũng chính là cơ hội để cho học sinh học tập lẫn nhau (học thầy không 
tày học bạn) và khi được giáo viên tổng kết giải đáp học sinh sẽ hiểu bài hơn, nhớ 
lâu hơn và vì vậy việc học tập mang lại kết quả tốt hơn.
 Như vậy, phương pháp thảo luận nhóm một mặt vừa chú trọng phát huy tính 
tích cực cao, tính chủ động, sáng tạo của học sinh; mặt khác lại chú trọng sự phối 
hợp, hợp tác giữa các học sinh trong quá trình học tập, cần kết hợp năng lực cạnh 
tranh và năng lực hợp tác ở học sinh. Để sử dụng có hiệu quả phương pháp thảo 
luận nhóm, giáo viên cần phải chú trọng xây dựng trách nhiệm cá nhân và trách 
nhiệm nhóm, xây dựng vị thế của mỗi học sinh trong nhóm và trong lớp, hình 
thành kĩ năng làm việc nhóm cho học sinh.
 II. Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài
a) Nội dung
 Phương pháp thảo luận nhóm là một trong những phương pháp dạy học đã 
phát huy được tính tích cực, tự giác của người học. Phương pháp này đã tạo được 
 _3_ Phương pháp hoạt động nhóm giúp giáo viên có điều kiện bổ sung và mở 
rộng những kiến thức, giúp giáo viên đánh giá sự tiếp thu của học sinh và trình độ 
tư duy của các em. Giáo viên có điều kiện trực tiếp uốn nắn những tri thức sai 
lệch, không chuẩn xác và định hướng kiến thức cần thiết cho học sinh. Thảo luận 
nhóm còn là nơi áp dụng và kiểm nghiệm tính đúng đắn của những phương pháp 
và phương thức giảng dạy và học tập có tính đặc thù của môn học, cũng như đối 
với phần, chương, mục của bài giảng.
b) Biện pháp thực hiện
 Có rất nhiều cách thức khác nhau để giáo viên có thể nâng cao hiệu quả của 
những tiết thảo luận, nếu như giáo viên là người có tâm huyết, được đào tạo tốt, 
nắm chắc quy trình và có biện pháp tổ chức thảo luận hữu hiệu thì người dạy có 
thể phát huy tối đa mặt tích cực của phương pháp thảo luận nhóm, nó là phương 
pháp có nhiều ưu việt nó đã phát huy được tính tích cực, tự giác của người học và 
khả năng thực thi tương đối cao so với các phương pháp khác. Để sử dụng có hiệu 
quả phương pháp này trong giảng dạy môn tin học, theo tôi, giáo viên cần phải:
 Thứ nhất: Nắm được những nguyên tắc trong việc xây dựng quy trình thảo 
luận nhóm, bao gồm:
 Nguyên tắc đảm bảo mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh.
 Nguyên tắc đảm bảo hài hòa giữa các hình thức dạy và học.
 Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.
 Nguyên tắc đảm bảo tính thực tế.
 Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện. 
 Thứ hai: Xây dựng quy trình thực hiện phương pháp thảo luận nhóm.
 Theo tôi quy trình này là một hệ thống bao gồm 3 giai đoạn và 10 bước, được 
thể hiện ở sơ đồ dưới đây: 
 _5_ Thứ ba: Chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho hoạt động nhóm:
 Phương pháp thảo luận nhóm thành công hay không còn tùy thuộc vào sự 
chuẩn bị của giáo viên và học sinh. Nếu giáo viên chuẩn bị tốt, dự kiến được tình 
huống xảy ra và có những biện pháp xử lí kịp thời cũng như có sự hợp tác từ học 
sinh thì phương pháp thảo luận nhóm sẽ mang lại kết quả cao. Vì vậy, trước khi 
lên lớp, giáo viên cần chuẩn bị tốt các nội dung sau:
 Mục tiêu của hoạt động nhóm bài học này là gì?
 Những vấn đề thảo luận trong nhóm là những vấn đề gì?
 Nên chia lớp ra làm mấy nhóm?
 Hoạt động này có phù hợp với số lượng học sinh trong nhóm không?
 Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian?
 Tất cả học sinh tham gia có thu được lợi ích từ hoạt động này không?
 Thiết bị dạy học cần dùng là những thiết bị gì?
 Dự kiến tình huống xảy ra và cách giải quyết.
 Học sinh phải chuẩn bị những gì?
 Soạn giáo án cho phù hợp với việc thảo luận nhóm.
 Chuẩn bị những phương án dự bị
 Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần nhắc nhở học sinh chuẩn bị trước các nội 
dung sau:
 Thuộc bài cũ và chuẩn trước bị bài mới.
 Làm những bài tập của giờ lần trước (nếu có)
 Chuẩn bị những thứ cần thiết mà giáo viên đã dặn dò
c) Một số giải pháp
 Việc phân chia nhóm thường dựa trên: số lượng học sinh của lớp học, đặc 
điểm học sinh và chủ đề bài học. Cách chia nhóm như thế nào là hợp lí: có thể 
theo một tiêu chuẩn nào đó của bài học hay của giáo viên và cũng có thể hoàn 
toàn ngẫu nhiên hoặc có thể theo số điểm danh, theo giới tính, theo vị trí ngồi
 Giáo viên giao câu hỏi cho từng nhóm (có thể chiếu lên máy chiếu, viết lên 
bảng phụ, viết vào giấy giao cho từng nhóm) hướng dẫn học sinh cách thực 
hiện, phân bố thời gian hợp lí, giải đáp thắc mắc của học sinh trước khi chính thức 
 _7_ Cách 3. Chia nhóm theo sở thích:
 Cách này thực hiện dựa trên việc các học sinh tự do lựa chọn để tạo thành 
một nhóm và giáo viên sẽ giao nhiệm vụ cho các nhóm thực hiện trong một thời 
gian nhất định (có thể quan sát, tìm hiểu một vấn đề nào đó), kết quả sẽ được đại 
diện của mỗi nhóm trình bày trong giờ học sau.
 Ví dụ: Trước khi học bài 3 SGK trang 26 “GIỚI THIỆU MICROSOFT 
ACCESS”. Giáo viên chia nhóm học sinh nghiên cứu, tìm hiểu các nội dung trước, 
sau đó vào tiết học các nhóm cử đại diện trình bày ý kiến.
 Nhóm 1: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Bảng (Table).
 Nhóm 2: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Mẫu hỏi (Query).
 Nhóm 3: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Biểu mẫu (Form).
 Nhóm 4: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Bảo cáo (Report).
 Cách 4: Chia nhóm đánh giá
 Một nhóm chịu trách nhiệm thảo luận một chủ đề nào đó và một nhóm khác 
có trách nhiệm phê bình, nhận xét và đánh giá ý kiến trình bày của nhóm kia.
 Ví dụ: Trong bài 4 SGK trang 34 “CẤU TRÚC BẢNG”; ở mục 1 “Các khái 
niệm chính”; phần Kiểu dữ liệu. Để làm rõ và sử dụng được các kiểu dữ liệu trong 
một trường, giáo viên cho các nhóm thảo luận các vấn đề sau:
 Nhóm 1: Giải thích những điểm giống và khác của kiểu dữ liệu Text với 
Memo?
 Nhóm 2: Giải thích những điểm giống và khác của kiểu dữ liệu Number 
với AutoNumber? 
 Nhóm 3: Nhận xét, bổ sung cho nhóm 1 khi nhóm 1 trình bày ý của mình 
xong. Sau đó giáo viên đánh giá và kết luận cho 2 nhóm.
 Nhóm 4: Nhận xét, bổ sung cho nhóm 2 khi nhóm 2 trình bày ý của mình 
xong. Sau đó giáo viên đánh giá và kết luận cho 2 nhóm.
 Cách 5: Giảng – Viết - Thảo luận
 Giáo viên cho học sinh trả lời câu hỏi bằng cách đưa ra các phương án lựa 
chọn và yêu cầu học sinh giải thích tại sao phải chọn phương án đó (cách này thực 
hiện sau mỗi bài học), sau khi mỗi cá nhân xử lí các câu hỏi thì so sánh với các 
 _9_ - Vai trò của giáo viên:
 Thứ nhất: Khi học sinh tiến hành thảo luận, giáo viên chuyển từ vị trí 
người hướng dẫn sang vị trí người giám sát. Nhiệm vụ của giáo viên lúc này là 
nhận biết tiến trình hoạt động của các nhóm từ đó có thể có những can thiệp kịp 
thời để mang lại hiệu quả cao. Muốn vậy, khi giám sát hoạt động nhóm giáo viên 
cần:
 Chú ý đến hoạt động mà giáo viên yêu cầu lớp thực hiện, không được 
tranh thủ làm việc riêng khi học sinh đang thảo luận. Giáo viên cần phải di chuyển, 
quan sát và giám sát mọi hoạt động của lớp.
 Chú ý lắng nghe quá trình trao đổi của học sinh trong nhóm. Từ đó, giáo 
viên có thể có những phát hiện thú vị và khả năng đặc biệt của từng học sinh, 
hướng thảo luận của từng nhóm để điều chỉnh kịp thời.
 Quan sát để xem có học sinh nào “đứng bên lề” hoạt động không? Nếu 
có, giáo viên tìm cách đưa các em vào không khí chung của nhóm.
 Thứ hai: Trong tiết học, giáo viên phải chú ý nhận biết bầu không khí 
xem các nhóm hoạt động “thật” hay “giả”.
 Thứ ba: Giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời để khi vấn đề giáo viên 
đặt ra lại là nguyên nhân gây nên sự thay đổi không khí hoạt động của nhóm. Nếu 
vấn đề quá khó, học sinh không đủ khả năng giải quyết, hoặc ngược lại, nếu vấn 
đề quá dễ sẽ khiến học sinh không có gì phải làm. Cả hai trường hợp này đều có 
thể làm giảm đi độ “nóng” của bầu không khí trong lớp.
 Thứ tư: Giáo viên cần khen ngợi, khuyến khích và gợi ý cho học sinh 
trong quá trình thảo luận nếu thật sự cần thiết.
 Thứ năm: Giáo viên định rõ lượng thời gian hoạt động nhóm cụ thể, và 
nhắc thời gian để các nhóm hoàn thành phần hoạt động của mình đúng thời gian 
quy định.
 Thứ sáu: Giáo viên cần đi vòng quanh các nhóm và lắng nghe ý kiến học 
sinh trong suốt buổi thảo luận nhóm nhỏ. Thỉnh thoảng cũng rất hữu ích nếu giáo 
viên xen lời bình luận vào giữa cuộc thảo luận của một nhóm. Đối với những vấn 
đề nhạy cảm thường có những tình huống mà học sinh sẽ cảm thấy bối rối, ngại 
ngùng khi phải nói trước mặt giáo viên, trong trường hợp này giáo viên có thể 
quyết định tránh không xen vào hoạt động của nhóm khi thảo luận.
- Vai trò của trưởng nhóm:
 _11_