Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng cách dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh vào Chuyên đề thắng lợi quân sự trong kháng chiến chống Mỹ 1954-1973

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
 TRƯỜNG THPT NGÔ GIA TỰ
BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Tên sáng kiến:
 SỬ DỤNG CÁCH DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG
 PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH VÀO CHUYÊN ĐỀ
 THẮNG LỢI QUÂN SỰ TRONG KHÁNG CHIẾN
 CHỐNG MỸ 1954-1973
 Tác giả sáng kiến: Lương Thị Cúc
 Mã sáng kiến: 12.57.
 Vĩnh Phúc tháng 2 năm 2020 
 và nhớ sự kiện lịch sử như nguyên nhân diễn biến, ngày tháng, số liệu cụ thểcâu hỏi sẽ tập 
trung vào khả năng hiểu biết lịch sử của học sinh và thông qua những hiểu biết đó yêu cầu học 
sinh phát hiện những mối quan hệ của sự kiện lịch sử này với sự kiện lịch sử khác, để từ đó 
hiểu sâu sắc hơn về sự kiện lịch sử đã học. Việc đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng 
phát triển năng lực học sinh đã tạo ra sự đột phá trong cách dạy của giáo viên, giáo viên sẽ 
xây dựng các chuyên đề dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh giúp các em 
cũng có sự đột phá trong nhận thức. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới thi cử và kiểm tra đánh giá 
của Bộ Giáo dục tôi mạnh dạn chọn chuyên đề “Các chiến lược chiến tranh leo thang của đế 
quốc Mĩ ở Miền Nam Việt Nam (1954-1973) và những thắng lợi quân sự của ta làm phá sản 
các chiến lược chiến tranh đó.” 
II. Phạm vi và đối tượng của chuyên đề.
 Trong phạm vi chuyên đề này tôi chỉ nghiên cứu áp dụng cho việc dạy ôn thi THPT 
Quốc gia theo định hướng phát triển năng lực học sinh thuộc giới hạn một chuyên đề phần 
lịch sử Việt Nam từ 1954-1973, trong năm học 2017-2018.
III. Mục đích chuyên đề.
 Nhằm góp phần nâng cao chất lượng ôn thi THPT Quốc gia môn Lịch Sử, góp phần 
quan trọng trong việc trang bị kiến thức cần thiết, và những kỹ năng làm bài lịch sử, hình 
thành phong cách tự học, tự nghiên cứu chuyên sâu về một chuyên đề lịch sử, phát huy tính 
năng động sáng tạo của học sinh trong học lịch sử.
IV. Điểm mới trong chuyên đề.
 Đây là chuyên đề thường xuyên được chọn để thi THPT Quốc Gia (Đại học, cao đẳng 
cũ )cũng là mảng kiến thức quan trọng , trọng tâm về giai đoạn lịch sử kháng chiến chống Mĩ 
của dân tộc ta, vì vậy chọn chuyên đề này nhằm nâng cao chất lượng học tập hướng các em 
vào vấn đề lịch sử trọng tâm, đáp ứng yêu cầu của các cuộc thi.
V. Phương pháp dạy học sử dụng trong chuyên đề.
 - Lấy học sinh làm trung tâm,định hướng phát triển năng lực học sinh theo hướng tự 
học, tự nghiên cứu.
VI. Cấu trúc của chuyên đề.
 Gồm 3 phần: Phần mở đầu, Phần nội dung, và Phần Kết luận.
 PHẦN NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ.
I. Hệ thống kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa sử dụng cho chuyên đề.
1. Chiến lược chiến tranh đơn Phương (1954-1960).
2. Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ (1961-1965 ) 
3. Chiến lược chiến tranh Cục bộ (1965-1968).
4. Chiến lược chiến tranh Việt Nam hóa và Đông Dương hóa (1969-1973).
II. Xây dựng bảng mô tả chung ma trận các yêu cầu cần đạt được ở bốn chiến lược chiến 
tranh và việc biên soạn câu hỏi, bài tập về kiểm tra, đánh giá,cũng như một số phương 
pháp để giải các dạng bài tập trong chuyên đề.
1. Bảng mô tả chung ma trận các mức yêu cầu cần đạt cho 4 chiến lược chiến tranh 
trong chuyên đề.
 Nhận biết Thông hiểu Vận dụng ( Vận dụng cao
 Nội dung ( mô tả yêu cầu ( mô tả yêu cầu mô tả yêu cầu ( mô tả yêu cầu 
 cần đạt) cần đạt) cần đạt) cần đạt)
 2 (1969- 1973 ) của chiến lược dân Miền Nam điểm của các 
 Việt Nam hóa làm thất bại chiến chiến thắng của 
 chiến tranh- lược đó.Chính quân và dân ta 
 Đông dương hóa phủ cách mạng làm phá sản 
 chiến tranh lâm thời Cộng chiến lược Việt 
 - Nêu được hòa Miền Nam Nam hóa chiến 
 những thắng lợi Việt Nam được tranh và Đông 
 của quân dân ta thành lập,một số dương hóa chiến 
 thắng lợi tiêu tranh của Mĩ.
 làm phá sản chiến 
 biểu..
 lược Việt nam 
 hóa chiến tranh- 
 đông dương hóa 
 chiến tranh.
2. Các dạng câu hỏi bài tập đặc trưng của chuyên đề
 Giáo viên nêu ra các câu hỏi và bài tập vận dụng theo các mức độ từ nhận biết, thông 
hiểu đến vận dụng để giúp học sinh củng cố và nắm chắc các kiến thức đã học. Sau mỗi câu 
hỏi và bài tập giáo viên nêu ra học sinh suy nghĩ lập dàn ý các ý cơ bản cần trình bày và đại 
diện trình bày. Giáo viên nhận xét và gợi ý học sinh trả lời các câu hỏi bài tập.
a. Câu hỏi ở mức độ nhận biết( 5 câu).
Câu 1. Hoàn cảnh, âm mưu, thủ đoạn của chiến lược chiến tranh đơn phương?
Câu 2. Trình bày phong trào đấu tranh chống Mĩ- Diệm gìn giữ và phát triển lực lượng cách 
mạng (1954-1960) ?
Câu 3. Trình bày nguyên nhân, diễn biến, kết quả- ý nghĩa lịch sử của phong trào Đồng Khởi 
(Bến Tre) ?
Câu 4. Nêu hoàn cảnh, âm mưu, thủ đoạn của chiến lược chiến tranh đặc biệt ( 1961- 1965 ) ?
Câu 5. Nêu những thắng lợi quân sự của ta ở miền nam là phá sản chiến lược chiến tranh đặc 
biệt ?( Những thắng lợi trên mặt trận quân sự của quân dân ta ở miền Nam trong chiến đấu 
chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”.)
b. Câu hỏi ở mức độ thông hiểu( 5 câu )
Câu 1: Tại sao nói Hội nghị lần thứ 15 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1 - 1959) là hội 
nghị chuyển hướng sách lược đấu tranh chống đế quốc Mĩ và tay sai?
Câu 2. Trong thời gian từ 1959- 1960 phong trào đấu tranh nào của quân dân miền Nam đã 
chuyển cách mạng miền Nam từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công? Tại sao khẳng định 
như vậy?
Câu 3. Thắng lợi đầu tiên nào của cách mạng miền Nam ( 1954- 1960 ) chứng tỏ ý Đảng lòng 
dân gặp nhau?
Câu 4. Trình bày 1 phong trào đấu tranh của quân dân miền nam chấm dứt thời kì ổn định 
tạm thời của chế độ thực dân mới của Mĩ, mở ra thời kì khủng hoảng triền miên?
Câu 5. Thắng lợi nào của quân dân miền nam đã buộc Mĩ phải chuyển từ hình thức thực dân 
mới sang chế độ xâm lược thực dân mới?
c. Câu hỏi ở mức độ vận dụng thấp
Câu 1. Dựa vào các chiến lược chiến tranh của Mĩ anh (chị) tìm những điểm chung giống 
nhau giữa các chiến lược đó? Tại sao lại giống nhau? ( Những điểm giống nhau trong các 
chiến lược chiến tranh của Mĩ ở Miền Nam Việt Nam từ 1961-1973?)
 4 - Ngay sau khi Hiệp định Giơnevơ được kí kết, Mĩ thay thế Pháp, dựng lên chính quyền 
tay sai Ngô Đình Diệm thực hiện âm mưu chia cắt nước ta, biến miền Nam thành thuộc địa 
kiểu mới và căn cứ quân sự của Mĩ ở Đông Dương và Đông Nam Á.
 - Tháng 7 - 1954, Trung ương Đảng đề ra cho cách mạng miền Nam nhiệm vụ chuyển 
cuộc đấu tranh vũ trang chống Pháp sang đấu tranh chính trị chống Mĩ - Diệm, đòi chúng thi 
hành Hiệp định Giơnevơ về Đông Dương, giữ gìn và phát triển lực lượng cách mạng.
* Phong trào đấu tranh của nhân dân miền Nam
*Diễn biến
 - Mở đầu là “Phong trào hòa bình” của trí thức và các tầng lớp nhân dân Sài Gòn - 
Chợ Lớn tháng 8 - 1954 với những cuộc mít tinh, hội họp và đưa ra yêu cầu đòi chính quyền 
thi hành nghiêm chỉnh Hiệp định Giơnevơ.
 - Mĩ - Diệm tăng cường khủng bố, đàn áp. Tuy nhiên, phong trào đấu tranh vì mục 
tiêu hòa bình của các tầng lớp nhân dân tiếp tục dâng cao, lan rộng tới các thành phố khác và 
các vùng nông thôn, lôi cuốn mọi tầng lớp nhân dân tham gia, hình thành nên mặt trận chống 
Mĩ - Diệm.
 - Phong trào từ đấu tranh chính trị hòa bình chuyển sang dùng bạo lực, tiến hành đấu 
tranh chính trị kết hợp với đấu tranh vũ trang, chuẩn bị cho cao trào cách mạng mới.
* Kết quả, ý nghĩa: cách mạng miền Nam tuy gặp tổn thất khá nặng nề nhưng tinh thần quần 
chúng vẫn được giữ vững, cơ sở cách mạng miền Nam vẫn được bảo toàn, lực lượng cách 
mạng vẫn được duy trì
 2. Phong trào “Đồng khởi” (1959 – 1960)
* Hoàn cảnh lịch sử
 - Trong những năm 1957 – 1959, cách mạng miền Nam gặp muôn vàn khó khăn, thử 
thách. Chính quyền Ngô Đình Diệm tăng cường đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân: 
ban hành đạo luật đặt cộng sản ngoài vòng pháp luật (5 – 1957), ra Luật 10/59 Cuộc đấu 
tranh của nhân dân ta ở miền Nam đòi hỏi phải có một biện pháp quyết liệt để đưa cách mạng 
vượt qua khó khăn, thử thách.
 - Cách mạng miền Nam tuy gặp phải khó khăn, tổn thất khá nặng nề nhưng tinh thần 
quần chúng vẫn được giữ vững, cơ sở cách mạng miền Nam vẫn được bảo toàn, lực lượng 
cách mạng vẫn được giữ gìn và phát triển qua thực tiễn đấu tranh chính trị, hoà bình, đòi thi 
hành Hiệp định Giơnevơ, tiến lên dùng bạo lực, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ 
trang, chuẩn bị cho cao trào cách mạng mới.
 - Hội nghị lần thứ 15 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1 - 1959) khẳng định con 
đường cách mạng bạo lực; xác định phương hướng cơ bản của cách mạng miền Nam là khởi 
nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân bằng con đường đấu tranh chính trị là chủ yếu, kết 
hợp với đấu tranh vũ trang, mở đường cho cách mạng miền Nam tiến lên.
* Diễn biến:
 - Phong trào nổi dậy từ chỗ lẻ tẻ ở các địa phương như ở Vĩnh Thạch (Bình Định), Bắc 
Ái (Ninh Thuận) tháng 2 - 1959, ở Trà Bồng (Quảng Ngãi) tháng 8 - 1959, đã lan ra khắp 
miền Nam thành cao trào cách mạng, tiêu biểu là cuộc “Đồng khởi” ở Bến Tre.
 - Ngày 17 - 1 - 1960, cuộc “Đồng khởi” diễn ra ở ba xã điểm là Định Thủy, Phước 
Hiệp, Bình Khánh thuộc huyện Mỏ Cày (Bến Tre), sau đó, nhanh chóng lan rộng ra toàn tỉnh 
Bến Tre, phá vỡ từng mảng lớn bộ máy chính quyền địch
 - Từ giữa năm 1960, “Đồng khởi” lan ra các tỉnh Nam Bộ, Tây Nguyên và một số 
vùng miền Trung Trung Bộ.
 6 Phương pháp ôn tập sẽ giúp học sinh sẽ làm quen với những cách hỏi về một phần 
kiến thức như trong đề thi Đại học. Phương pháp sẽ hướng dẫn học sinh cách thức trả lời một 
câu hỏi khi thi.
a. Cách thức tiến hành
 - Trước hết yêu cầu học sinh tìm hiểu những dạng câu hỏi về phần lịch sử Việt Nam 
1954 - 1975 từ nguồn sách giáo khoa (bao gồm sách cơ bản và nâng cao), đề thi Đại học - Cao 
đẳng các năm, các tài liệu tham khảo, các đề thi thử trên mạng Internet
 - Giáo viên tập hợp, hệ thống lại các câu hỏi và đưa ra các dạng câu hỏi từ nhận biết 
đến thông hiểu rồi đến vận dụng thấp,cao. Sau đó, giáo viên yêu cầu học sinh tìm nội dung 
kiến thức đã học để trả lời cho câu hỏi và hướng dẫn cách trả lời cụ thể.
 - Ví dụ: Với dạng câu hỏi nhận biết GV có thể đưa ra một hệ thống theo cấu trúc bài 
học như 
Câu 1. Hoàn cảnh, âm mưu, thủ đoạn của chiến lược chiến tranh đơn phương?
Câu 2. Trình bày phong trào đấu tranh chống Mĩ- Diệm gìn giữ và phát triển lực lượng cách 
mạng (1954-1960) ?
Câu 3. Trình bày nguyên nhân, diễn biến, kết quả- ý nghĩa lịch sử của phong trào Đồng Khởi 
(Bến Tre) ?
Câu 4. Nêu hoàn cảnh, âm mưu, thủ đoạn của chiến lược chiến tranh đặc biệt ( 1961- 1965 ) ?
Câu 5. Nêu những thắng lợi quân sự của ta ở miền nam là phá sản chiến lược chiến tranh đặc 
biệt ?( Những thắng lợi trên mặt trận quân sự của quân dân ta ở miền Nam trong chiến đấu 
chống chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”.)
Câu 6. Nêu hoàn cảnh, âm mưu, thủ đoạn của Mĩ trong chiến lược chiến tranh cục bộ ( 1965- 
1968 ) ? 
 Sau đó giáo yêu cầu học sinh tìm nội dung kiến thức đã học để trả lời cho câu hỏi và 
hướng dẫn cách trả lời cụ thể một vài câu làm mẫu cho các em
Hướng dẫn trả lời Câu 1. Hoàn cảnh, âm mưu, thủ đoạn của chiến lược chiến tranh đơn 
phương?
a/Hoàn cảnh:
 Sau khi Pháp thất bại, Mĩ trực tiếp can thiệp vào Việt Nam. Mùng 7/11/1954, Mĩ cứ 
tưởng Cô Lin sang làm đại sứ ở miền Nam Việt Nam với âm mưu biến miền Nam thành thuộc 
địa kiểu mới để làm bàn đạp tấn công miền Bắc và ngăn chặn làn sóng cách mạng ở Đông 
Nam Á. Dựa vào Mĩ, Ngô Đình Diệm đã nhanh chóng dựng lên một chính quyền độc tài gia 
đình trị ở Miền Nam và ra sức chống phá cách mạng ở miền Nam. Giữa năm 1954, Diệm lập 
ra Đảng cần lao nhân vị làm Đảng cầm quyền. Cuối năm 1954, thành lập “ Phong trào cách 
mạng quốc gia” và đưa ra mục tiêu “ Chống cộng, đả thực, bài phong”.
b/ Âm mưu: “Tìm diệt các cán bộ và cơ sở cách mạng của ta ở miền Nam” biến miền Nam 
Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới để làm bàn đạp tấn công miền Bắc và ngăn chặn làn sóng 
Cách Mạng XHCN ở Đông Nam Á.
c/ Thủ đoạn: Diệm ra sắc lệnh “đặt cộng sản ngoài vòng pháp luật” và tháng 5/ 1959 ra đạo 
luật 10/59 lê máy chém khắp miền Nam giết hại nhiều người vô tội.
 - Chính quyền Diệm còn thực hiện chương trình cải cách điền địa nhằm lấy lại ruộng 
đất mà cách mạng đã giao cho nhân dân, lập ra các khu dinh điều khu trù mật để kìm kẹp 
nhân dân tách nhân dân ra khỏi cách mạng.
 8