Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp giảng dạy nội dung các mạch điện tử cơ bản thuộc chương trình Công nghệ lớp 12

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÀO CAI 
 TRƯỜNG THPT SỐ 2 BẢO THẮNG
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY NỘI DUNG CÁC 
MẠCH ĐIỆN TỬ CƠ BẢN THUỘC CHƯƠNG 
 TRÌNH CÔNG NGHỆ LỚP 12 Phần I. Khái quát về đề tài
I.1. Lý do chọn đề tài:
 Tiếp theo đề tài“ Phương pháp giảng dạy nội dung linh kiện bán“ thuộc chương 
trình môn Công nghệ 12 mà tôi đó nghiờn cứu năm học 2009 - 2010, năm học này 
tôi tiếp tục lựa chọn lĩnh vực kỹ thuật điện tử để nghiên cứu, viết đề tài SKKN về 
phương pháp giảng dạy một số mạch điện tử cơ bản với hy vọng tổng kết, khái quát 
được phương pháp giảng dạy nội dung KTĐT lớp 12 đạt hiệu quả cao, có thể áp 
dụng được trong trường THPT số 1 Bảo Thắng
 Nước ta đã và đang hội nhập sâu, rộng với quốc tế. Hơn bao giờ hết, chúng ta 
cần một đội ngũ trí thức và công nhân lành nghề đáp ứng công cuộc đổi mới đất 
nước. Theo chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, đến năm 2020 cơ bản nước ta là 
một nước công nghiệp. Vì vậy trang bị cho các em HS lớp 12 trước khi rời ghế nhà 
trường những kiến thức cơ bản về kỹ thuật để các em có định hướng chọn ngành 
nghề và tiếp tục học trong các trường kỹ thuật là điều hết sức cần thiết
 Nội dung Kỹ thuật điện tử thuộc chương trình Công nghệ lớp 12 giúp các em 
hiểu biết thông thường về lĩnh vực điện tử, làm cơ sở để các em áp dụng vào cuộc 
sống của bản thân và cộng đồng hoặc học tiếp các chuyên ngành kỹ thuật sau này. 
Kỹ thuật điện tử là ngành kỹ thuật ứng dụng những quy luật tương tác giữa các hạt 
điện tử ( êlêctron) với các trường điện từ và các chất, quy luật của dòng điện tử trong 
mạch điện để chế tạo các thiết bị điện tử và hệ thống điện tử dùng trong sản xuất và 
đời sống.
 Xuyên suốt nội dung kỹ thuật điện tử là kiến thức về linh kiện bán dẫn. Nội
dung dòng điện trong chất bán dẫn các em đã được học trong chương trình Vật lí lớp
11. Tiếp theo đề tài “ Phương pháp giảng dạy nội dung linh kiện bán dẫn trong 
chương trình Công nghệ 12” mà tôi đã thực hiện năm học trước, tôi đã không ngừng 
nghiên cứu, đúc rút kinh nghiệm để đổi mới phương pháp giảng dạy phân môn Kỹ 
thuật điện tử trong chương trình môn học Công nghệ lớp 12.
 Với kiến thức về các linh kiện điện tử mà các em đã nắm vững sau khi học 
chương I, các em đã hiểu về đặc điểm cấu tạo và nguyên lí làm việc của các linh kiện 
đó. Từ đó các em sẽ rất dễ tiếp thu kiến thức về các mạch điện tử đơn giản thường 
gặp trong thực tế. Trong chương II các em sẽ được vận dụng một cách lôgic kiến 
thức chương I để tìm hiểu các mạch điện tử đơn giản đó là các mạch chỉnh lưu, mạch 
nguồn một chiều, mạch khuếch đại đảo dùng vi mạch thuật toán và mạch tạo xung đa 
hài tự dao động
 Qua quá trình giảng dạy tôi thấy khi các em đã hiểu về mạch điện sẽ có những 
em rất thích khám phá, tìm hiểu thực tế như muốn được hành nghề luôn. Về nhà có 
những em đã tự tháo các thiết bị ra để tìm hiểu về các mạch. Với tham vọng tôi sẽ có 
một bộ SKKN về PP giảng dạy phân môn Kỹ thuật điện tử trong chương trình Công Phần II. Nội dung của đề tài
 II.1. Vấn đề cơ bản để có thể dạy tốt về các mạch điện tử cơ bản trong 
chương trình Công nghệ lớp 12
 * Thực trạng của việc truyền đạt cả thầy và tiếp thu của trũ về kiến thức
một số mạch điện tử cơ bản thuộc chương trỡnh mụn Cụng nghệ lớp 12
 Kiến thức kỹ thuật điện tử nói chung và các mạch điện tử nói riêng là phần kiến 
thức khó không chỉ đối với môn Công nghệ mà khó cả đối với môn Vật lí. Bởi muốn 
nắm vững nguyên lí của từng linh kiện bán dẫn, cả thầy và trũ phải nắm vững bản 
chất dũng điện trong chất bán dẫn. Nội dung kiến thức về dũng điện trong chất bán 
dẫn được học trong chương trỡnh Vật lớ 11. Đây là phần kiến thức ít được học sinh 
quan tâm vỡ kiến thức phần này ớt cú bài tập tớnh toỏn và cũng ớt gặp trong cỏc đề 
thi. Lên lớp 12 học sinh lại quên đi nhiều, vỡ vậy nếu khụng cú kỹ thuật truyền đạt 
liên môn một cách tinh giản, gọn nhẹ thỡ hoặc là học sinh khụng hiểu gỡ sau tiết 
giảng ngoài sự kể lại bài cdo thầy độc diễn hoặc là học sinh sẽ thấy ngấy ngán vỡ 
quỏ tải do thầy lo sợ học sinh khụng cú cơ sở kiến thức tiếp thu bài
 Vậy vấn đề cơ bản là gỡ ?
 * Về kiến thức:
 Để giảng cho học sinh dễ hiểu và có kiến thức cơ sở vững chắc giáo viên cần 
nghiên cứu, nắm vững bản chất dòng điện trong chất bán dẫn; sự tạo thành điện 
trường riêng lớp tiếp giáp P - N; đường đặc tính vôn - ampe của các linh kiện bán 
dẫn; nguyên lí làm việc của điôt, các loại tranzito.
 Do điều kiện thời lượng của môn học dành cho nội dung lí thuyết của chương 
này rất ngắn nên giáo viên cần có cách nào đó giúp học sinh nắm được một cách dễ 
dàng về nguyên lí của điốt và các loại tranzito. Ngoài ra giáo viên cần củng cố và 
khắc sâu kiến thức vật lí các em đã học đó là: Dòng điện chỉ đi từ miền P sang miền
N. Vì vậy tiếp giáp P - N chỉ phân cực thuận khi miền P phải được kích điện thế 
dương so với miền N( Dĩ nhiên UPN phải đủ để mở cửa lớp tiếp giáp).
 - Đối với điôt tiếp mặt chỉ thông khi UAK > 0 và khoá khi UAK < 0
 - Đối với tranzito điều kiện để tranzito làm việc là tiếp giáp emitơ- bazơ ( Tiếp 
giáp emitơ- J1) phải phân cực thuận và tiếp giáp colectơ- bazơ ( Tiếp giáp côlêctơ- 
bazơ- J2) phải phân cực ngược. Nói một cách khác, hai nguồn nuôi U1 và U2 phải mắc 
sao cho dòng Ib phải đi vào cực bazơ đối với tranzito NPN và từ cực bazơ đi ra đối 
với tranzito PNP. Dòng Ib được hiểu như có tác dụng mồi để có dòng Ic từ emitơ sang 
colectơ. ( Phần nguyên lí tranzito được học ở vật lí 11, trong chương trình Công nghệ 
được đề cập ở phần thông tin bổ sung nhưng GV phải dành thời lượng nhất định để 
giải thích hoạt động của tranzito, không kiểm tra học sinh học phần này ) Chương 2. Một số mạch điện tử cơ bản
Tiết 7. Khái niệm về mạch điện tử - Chỉnh lưu - nguồn một chiều
 Ngày soạn:
 Ngày giảng:
I- Mục tiêu:
1. Kiến thức: GV cần làm cho HS:
 - Biết được khái niệm, phân loại mạch điện tử
 - Biết được vai trũ cỏc linh kiện trong cỏc mạch chỉnh lưu
 - Biết được nhiệm vụ của từng khối trong mạch nguồn một chiều thực tế
2. Kỹ năng:
 HS nhận biết được cỏc loại mạch điện tử và cỏc bộ nguồn một chiều trong thực tế
3. Thái độ:
 Nhận thức rõ mục tiêu bài học có ý nghĩa thực tiễn để có thái độ học tập hứng thú
II- Chuẩn bị:
 1. Nội dung:
 Nghiên cứu bài 7 trong SGK và kiến thức vật lí có liên quan ( Lớp 11)
 2. Đồ dùng dạy học:
 - Tranh vẽ các hình 7.1, 7.2, 7.3, 7.4, 7.7 SGK
 - Phương tiện trình chiếu
III- Các hoạt động dạy học:
 1. ổn định lớp, kiểm tra sĩ số ( 2 phút)
 2. Kiểm tra đầu giờ: Không
 3. Bài mới:
 Khởi động vào bài mới : Các em đã biết, trong các thiết bị điện tử có nhiều khối 
như khối khuếch đai, khối nắn dòngNguyên lí cơ bản của các mạch điện tử như 
thế nào chúng ta sẽ tìm hiểu trong tiết học ngày hôm nay
 Hoạt động của thày và trò Nội dung cơ bản
 Hoạt động 1: Tìm hiểu về khái niệm và phân loại mạch điện tử (10 phút)
 Mô tả hoạt động: GV giới thiệu cho HS biết được khái niệm và cách phân loại 
 mạch điện tử
 I- Khái niệm, phân loại mạch điện tử
 1. Khái niệm: ( SGK)
GV dùng tranh H7.1 kết hợp các dẫn 2. Phân loại:
chứng và giải thích cụ thể để phân loại - Theo chức năng và nhiệm vụ có mạch 
mạch điện tử. khuếch đai, mạch tạo sóng hình sin, 
 mạch tạo xung, mạch nguồn chỉnh lưu, GV hướng dẫn HS NX ưu nhược điểm 3 lưu trong mỗi nửa chu kì mà chúng phân 
mạch cực thuận
 Kết qủa: Trong cả 2 nửa chu kì điện áp 
 một chiều lấy ra trên tải có cực dương 
 luôn ở phía catot của các điôt
 Hoạt động 3: Tìm hiểu về nguồn một chiều (15phút)
Mục tiêu : HS hiểu và nắm được các khối và chức năng của mỗi khối trong mạch
nguồn một chiều
Mô tả hoạt động: Mạch nguồn một chiều thực tế là mạch điện gép lại từ các khối 
học sinh đó tỡm hiểu ở trờn. Vỡ thế khi tỡm kiểu mạch nay, giỏo viờn nờn dựng 
phương tiện máy chiếu để mô phỏng cho học sinh nhận thấy rừ từng khối. Vai trũ 
từng khối được thể hiện trên đồ thị dạng sóng của điện áp. Sau cùng, thầy đưa ra một 
số câu hỏi để khảo sát sự tiếp thu bài của học sinh
GV giảng giải nguyên lí mạch điện và vai 1. Sơ đồ khối chức năng của mạch
trò từng khối trong mạch theo sơ đồ. nguồn một chiều: SGK
Chiếu cho học sinh quan sát từng khối
 2. Mạch nguồn một chiều thực tế
 Hoạt động 4: Củng cố, hướng dẫn học bài ở nhà ( 5 phút)
 - Trong H7-3, nếu mắc ngược chiều cả 2 điốt sẽ ra sao?
 - H7-4, nếu có một điốt mắc ngược hoặc bị đánh thủng sẽ xảy ra hiện tượng
 gì?
 - Nguồn một chiều có vai trò gì trong các TBĐT ?
 - Mạch nguồn một chiều có bắt buộc phải đủ 5 khối như H7-6 không ? Phân 
 tích mạch nguồn một chiều nếu thiếu lần lượt từng khối
 Về nhà chuẩn bị trước bài 8, trả lời câu hỏi SGK
Tiết 8. Mạch khuếch đại - Mạch tạo xung
 Ngày soạn: .
 Ngày giảng:
I- Mục tiêu:
1. Kiến thức:
 - Biết được chức năng, sơ đồ và nguyên lí làm việc của mạch khuếch đại thuật
toán và mạch tạo xung đơn giản
2. Kỹ năng:
 Đọc được sơ đồ mạch KĐ đảo dùng OA và mạch tạo xung đa hài tự kích
3. Thái độ:
 Hứng thú học để liên hệ thực tế về các mạch khuếch đại
II- Chuẩn bị:
 1. Nội dung: giải thích vì sao đây là mạch KĐ đảo ( Giả lần điện áp đầu vào 
thiết OA lí tưởng) Hệ số KĐ điện áp:
Sau đó minh hoạ hoạt động và hiện tượng U R
 K = ra = ht
 d UR
bằng phần mềm mô phỏng vµo1
?Hãy giải thích lại sơ đồ nglí và HĐ của
mạch KĐ đảo dùng OA? ?
Nếu hồi tiếp âm R ht bị đứt thì mạch điện có
hiện tượng gì ?
? Để mạch điện làm việc ổn định ta phải
làm gì ?
 Hoạt động 2: Tìm hiểu về mạch tạo xung đa hài ( 20 phút)
Mục tiêu : HS nắm được chức năng mạch tạo xung và hiểu được nguyên lí mạch tạo 
xung đa hài tự dao động
HS học theo SGK. Một em đọc chức năng của 1. Chức năng của mạch tạo
mạch tạo xung xung: SGK
- Nhắc lại SGK về k/n mạch tạo xung đa hài tự 2. Sơ đồ và nguyên lí làm việc 
dao động của mạch tạo xung đa hài tự 
GV giảng về sơ đồ mạch theo tranh vẽ H8.3 dao động
 - Khái niệm: SGK
 - Sơ đồ mạch tạo xung đa hài tự 
 d.đ dùng tranzito ghép colectơ- 
 bazơ :
 Mạch gồm 2 tầng KĐ ghép 
 colectơ tầng này sang bazơ tầng 
 kia thông qua tụ C1 và C2. R1 và 
 R2 là các điện trở tải mắc ở 
 colectơ. R3, R4 là các điện trở 
 định thiên tạo dòng Ib mở cửa 
Trước khi giảng nguyên lí mạch tạo xung, GV tranzito làm việc
giảng lại về nguyên lí hoạt động tranzito để HS - Nguyên lí làm việc : SGK
hiểu rõ về điện trở gánh, điện trở định thiên, dòng + Ic1 tăng, sụt áp trên R1 tăng, 
Ib mở cửa cho tranzito làm việc điện áp tại C của T1 giảm, tụ C1 
GV dùng tranh vẽ giảng nguyên lí giải thích hiện phóng, T1 thông bão hoà. Đó là 
tượng khi có xung ra và đồ thị dạng xung. trạng thái CB thứ nhất, có xung 
? Xung ra khi điện thế tại colectơ có giá trị ntn ?( ra tại C của T1
nhỏ nhất- tức sụt áp trên điện trở gánh lớn nhất) + Khi C1 phóng thì C2 tích, T1 
Gọi vài em trình bày lại hoạt động của mạch thông thì T2 khoá. Sau đó C2 sẽ 
 phóng và C1 lại tích, T1 lại khoá 
 và T2 sẽ thông. TTCB thứ 2 khi
 có xung ra tại C của T2