Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy học trải nghiệm địa lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 qua phần Địa lý địa phương

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
 --------------
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Đề tài:
 PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM ĐỊA LÝ VÀ
TÍCH HỢP GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH LỚP 12 
 QUA PHẦN ĐỊA LÝ ĐỊA PHƯƠNG
 Năm thực hiện: 2021 – 2022 2. Nguyên tắc dạy giáo dục hướng nghiệm 10
 II. Phân tích nội dung địa lý địa phương( huyện Nghi Lộc) với giáo dục 11
 hướng nghiệp
 III. Các bước xây dựng kế hoạch tích hợp GDHN ở phần địa lý địa phương 13
 (huyện Nghi Lộc)
IV. Cách soạn giáo án trải nghiệm Địa Lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp 16
 cho học sinh lớp 12 qua phần địa lý địa phương
 Chương III. Thực nghiệm, khả năng ứng dụng và hướng phát triển đề tài. 39
 I. Kiểm tra thực nghiệm đề tài 39
 1. Hoạt động kiểm tra 39
 2. Kết quả kiểm tra 45
 II. Khả năng ứng dụng và hướng phát triển đề tài 47
 1. Khả năng ứng dụng đề tài 47
 2. Hướng phát triển đề tài 47
 Phần III. KẾT LUẬN
 1. Kết quả của việc ứng dụng đề tài 48
 2. Đề xuất ý kến 48
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 50 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
I. Lý do chọn đề tài.
 Trong chương trình giáo dục quốc dân, Địa lý là môn học được đưa vào 
giảng dạy ở các trường phổ thông nhằm mục đích trang bị cho học sinh(HS) 
những kiến thức cơ bản về khoa học địa lý, cũng như vận dụng những kiến thức 
đó vào cuộc sống để biết cách ứng xử với môi trường tự nhiên và xã hội xung 
quanh, đồng thời đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước. Để làm được điều 
đó thì Địa lí địa phương đóng một vai trò quan trọng. Bởi lẽ, Địa lý địa phương là 
một bộ phận và có liên quan mật thiết với địa lý Tổ quốc nên kiến thức Địa lý địa 
phương có vai trò là cơ sở để học sinh nắm kiến thức Địa lý Tổ quốc, kiến thức 
Địa lý nói chung. Chính việc cho HS trải nghiệm Địa lý địa phương tạo điều kiện 
cho thế hệ trẻ tìm hiểu và đánh giá đúng tiềm năng các điều kiện tự nhiên, tài 
nguyên thiên nhiên và thực trạng kinh tế - xã hội của địa phương, từ đó giúp HS 
định hướng nghề nghiệp, lao động sản xuất. Những kiến thức Địa lý địa phương 
mà nhà trường trang bị cho học sinh nếu có giá trị thực tiễn sẽ tạo điều kiện để 
học sinh có thể vận dụng được vào công việc lao động sản xuất tại địa phương, 
tham gia cải tạo xây dựng quê hương giàu đẹp. Để khẳng định vai trò của trải 
nghiệm thì Khổng Tử( Trung Quốc) đã nói: “ Những gì tôi nghe, tôi sẽ quên. 
Những gì tôi thấy, tôi sẽ nhớ. Những gì tôi làm, tôi sẽ hiểu”. Tuy nhiên trên thực 
tế, qua một số khảo sát học sinh ở trường THPT Nghi Lộc3 trong những năm 
trước đây cho thấy đa số các em chưa hiểu nhiều về Địa lí địa phương mình. 
Nguyên nhân chính là do việc giảng dạy Địa lí địa phương chưa được đầu tư đúng 
mức, chưa có sự sáng tạo để mang lại sự hứng thú cho học sinh.
 Mặt khác, học sinh khối 12 đang đứng trước sự lựa chọn quan trọng, mang 
tính quyết định cho tương lai đó là đi làm là hay học tiếp; Nếu đi học tiếp thì học 
gì? Nếu đi làm thì làm gì? Đây là bước quan trọng để các em chọn cho mình một 
nghề nghiệp gắn bó lâu dài với nó trong suốt cuộc đời. Nhưng do nhiều lý do, mà 
HS lựa chọn học tiếp hay đi làm là một câu trả lời đầy khó khăn. Do đó các em 
học sinh rất cần đến giáo dục hướng nghệp(GDHN) để giúp các em trả lời câu hỏi 
này. GDHN là một trong những hoạt động giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo 
dục toàn diện của giáo dục phổ thông Việt Nam. GDHN giúp học sinh hiểu vê 
bản thân, hiểu về thế giới nghề nghiệp, hiểu về nhu cầu lao động của địa phương 
và đất nước.Qua đó, giúp học sinhcó những quyết định lựa chọn nghề nghiệp phù 
hợp với bản thân, với gia đình và với sự phát triển của xã hội. vì nó có tầm quan 
trọng đối với cá nhân, xã hội nên thông tư 31/TT hướng dẫn thực hiện quyết định 
126/CP, mục 2 thông tư quy định các hình thức GDHN trong nhà trường phổ 
thông: “ Hướng nghiệp qua các môn học, hướng nghiệp qua các hoạt động lao 
động sản xuất, hướng nghiệp qua việc giới thiệu các ngành nghề, hướng nghiệp 
qua các hoạt động ngoại khóa”. Trong các môn học ở phổ thông, môn có nội 
dung chứa nhiều kiến thức liên quan đến giáo dục hướng nghiệp là môn Địa Lý, 
trong đó phần địa lý địa phương là rõ nhất.
 1 - Tăng cường hoạt động trải nghiệm cho học sinh, gắn bài học lý thuyết 
với thực tiễn địa phương; vận dụng lý thuyết vào giải quyết vấn đề của môi 
trường, kinh tế - xã hội tại địa phương từ đó phát triển nhận thức, năng lực đặc 
thù và năng lực chung.
 - Tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tìm tòi, khám phá và 
chiếm lĩnh tri thức từ các phương tiện dạy học địa lý như: dụng bản đồ, sơ đồ, 
bảng số liệu thống kê, biểu đồ, tranh ảnh, rèn luyện cho học sinh kỷ năng xử lý 
và trình bày thông tin địa lý.
3.2. Phương pháp thực nghiệm.
 Tôi thực hiện áp dụng đề tài ở một số lớp: 12C1 năm học (2019 – 2020), 
12B1 năm học (2019 – 2020), 12D năm học (2020 – 2021), 12A năm học (2020 – 
2021). Dùng kết quả (học sinh nắm được kiến, phát triển năng lực, phẩm chất cần 
thiết và kiến thức hướng nghiệp) so sánh với một số lớp tôi dạy theo tuần tự SGK 
và không tích hợp phần giáo dục hướng nghiệp .
 III. Tính mới của đề tài trong thực tế của ngành giáo dục ở địa phương
 Thứ nhất, chi tiết xây dựng kế hoạch bài dạy để phát huy hiệu quả phương 
pháp dạy học nhằm phát huy phẩm chất và năng lực cho học sinh theo công văn 
5512 của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khắc phục được tính chung chung trong 
cách soạn giáo án cũ.
 Thứ hai, cho học sinh trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa tham 
gia vừa thiết kế và tổ chức thực hiện các chủ đề, qua đó tự khám phá, tự điều 
chỉnh bản thân, điều chỉnh cách hoạt động để sống và làm việc đạt một cách hiệu 
quả. Qua các hoạt động đó, HS tự lĩnh hội các kiến thức mới, xác định được sở 
trường và chuẩn bị một số năng lực cơ bản của người lao động.
 Thứ ba, trong chương trình giáo dục ở bài địa lý địa phương sgk yêu cầu 
giáo viên và học sinh tìm hiểu “địa lý tỉnh và thành phố” thì nó có những ưu điểm 
như: HS sẽ biết được vị trí, phạm vi lãnh thổ, đặc điểm tự nhiên và tài nguyên 
thiên nhiên, đặc điểm dân cư và lao động, đặc điểm về kinh tế - xã hội, sự phát 
triển một số ngành kinh tế của tỉnh mà học sinh cư trú. Như vậy, học sinh sẽ có 
được sự khái quát tổng thể trong quá trình học ở bậc phổ thông về tự nhiên, kinh 
tế, xã hội ở phạm vi thế giới khu vực quốc gia tỉnh; Song nó cũng có 
nhược điểm: khi học sinh nghiên cứu địa lý địa phương ở phạm vi tỉnh – thành 
phố thì có những đơn vị kiến thức mà HS ở các huyện khác nhau khi tìm hiểu về 
nó cũng chỉ biết và hiểu đến một cách mơ hồ.
 Vì thế, tôi mạnh dạn khi dạy địa lý địa phương thì HS tìm hiểu: vị trí, 
phạm vi lãnh thổ, đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, đặc điểm dân cư 
và lao động, đặc điểm về kinh tế - xã hội, sự phát triển một số ngành kinh tế ở các 
huyện mà HS sinh sống. Địa bàn mà tôi làm việc là huyện Nghi Lộc - đó là địa 
bàn sinh sống của HS tôi. Làm cách này thì những kiến thức tìm hiểu trên sẽ rất 
gần gũi với học sinh; các em sẽ biết được những thế mạnh, những hạn chế về tự 
nhiên; hướng phát triển về kinh tế của huyện mình sinh sống. Từ đó sẽ hình thành 
các phẩm chất và năng lực cần thiết cho học sinh.
 3 PHẦN II. NỘI DUNG
Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tích hợp hướng nghiệp trong 
dạy học địa lý huyện Nghi Lộc
I.Cơ sở lý luận viết SKKN
1. Mục tiêu của dạy học hiện nay
 Theo quan điểm dạy học hiện đại: Quá trình dạy học không chỉ nhằm mục 
tiêu duy nhất là giúp học sinh nhận thức một số kiến thức kỹ năng cụ thể mà bằng 
cách dạy nào đó các em phát huy tính tích cực chủ động, phát triển năng lực sáng 
tạo, phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức 
và nhân cách công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa 
chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích. Theo đó vai trò của giáo viên 
là người tổ chức, hướng dẫn, còn học sinh có vai trò chủ động sáng tạo trong việc 
tiếp thu tri thức mới. Để làm tốt được điều này thì khâu xác định phương pháp 
dạy học, kỹ thuật dạy học là rất quan trọng nhất.
2. Mục tiêu của giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp
 Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp giúp học sinh phát triển các phẩm 
chất, năng lực đã được hình thành ở cấp tiểu học và cấp trung học cơ sở. Kết thúc 
giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, học sinh có khả năng thích ứng với 
các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi 
của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lí bản thân; 
có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề 
nghiệp tương lai.
3.Khái niệm.
3.1. Khái niệm về học trải nghiệm.
 Theo tiến sĩ Nguyễn Văn Bảy (2015): HĐTN là hoạt động diễn ra theo một 
quá trình xã hội bao gồm và liên hệ biện chứng giữa hoạt động dạy trải nghiệm(tổ 
chức, điều khiển các HĐTN của người học) với hoạt động học trải nghiệm (thông 
qua làm, thử nghiệm và suy ngẫm để rút ra kinh nghiệm). Qua đó có thể khẳng 
định, hệ thống và chiếm lĩnh những tri thức mới đáp ứng mục tiêu dạy học .
 Theo tiến sĩ Trần Thị Gái (2017): HĐTN có thể định nghĩa là hành động 
trong đó chủ thể được tham gia trực tiếp một sự kiện hoặc tương tác trực tiếp với 
các đối tượng nào đó, qua đó hình thành được kiến thức, kĩ năng, xúc cảm về sự 
kiện, đối tượng đó. HĐTN trong dạy học là HS thực hiện các nhiệm vụ học tập 
với sự tham gia trực tiếp, tích cực hoặc tương tác trực tiếp với đối tượng học tập 
nhằm hình thành kiến thức, kĩ năng, năng lực và xúc cảm với đối tượng học tập.
 Theo UNESCO học trải nghiệm là quá trình khám phá, thử nghiệm trực tiếp 
với kiến thức, hình thành các khái niệm và đưa ra các phân tích, kết luận của bản 
thân về kiến thức ấy.
 5 HS gói bánh tổ chức tết sum vầy
 Lễ hội ẩm thực
Hội thi cắm hoa của các bạn nam giữa các lớp
 7 cho học sinh cuối cấp; các công ty du học đến để tư vấn xuất khẩu lao động, vừa 
học vừa làm các một số nước.
 Do đó học sinh rất thiếu kiến thức, thiếu thông tin về định hướng nghề 
nghiệp. Một thực tế cho thấy nhiều em học sinh đi học đại học được một vài năm 
rồi bỏ học về đi xuất khẩu lao động; một số em lai bảo lưu kết quả để đi làm lao 
động tự do; một số em đi học nghề nhưng về lại không sử dụng,. Như vậy vừa 
gây thiệt hại kinh tế vừa lãng phí thời gian. Hầu hết các em thi đại học hay học 
nghề, xuất khẩu lao động đang còn theo trào lưu mà chưa thực sự dựa vào tình 
hình kinh tế gia đình, sự yêu thích của bản thân, hiểu về thế giới nghề nghiệp, 
hiểu về nhu cầu lao động của địa phương và đất nước.
 9 II. Phân tích nội dung Địa Lý huyện Nghi Lộc với giáo dục hướng nghiệp.
 Phương pháp
 Nội dung hướng 
 TT Chủ đề Kiến thức và mức độ 
 nghiệp
 tích hợp
 1 vị trí địa - Phân tích cho HS - Phương 
 lý, phạm vi - Trình bày được thấy được sự tác pháp, hình 
 lãnh thổ và vị trí phạm vi lãnh động của vị trí địa lý thức: dạy học 
 các đơn vị thổ: ở vùng nào? và phạm vi lãnh thổ dự án, nêu và 
 hành chính Giáp những đâu? đến sự phát triển giải quyết 
 huyện Diện tích là bao kinh tế - xã hội của vấn đề, hoạt 
 Nghi Lộc. nhiêu( lớn hay huyện Nghi Lộc. động nhóm.
 nhỏ). - Giới thiệu cho học - Mức độ: 
 sinh một một số liên hệ.
 - Nêu được ý ngành kinh tế liên 
 nghĩa vị trí phạm quan đến vị trí địa lý 
 vi lãnh thổ đối với như ngành dịch vụ: 
 sự phát triển kinh du lịch nghỉ dưởng, 
 tế - xã hội. du lịch tâm linh, 
 buôn bán lẽ, kinh 
 doanh nhà hàng 
 khách sạn,trường 
 đạ học: Du lịch, đại 
 học kinh tế, đại học
 xây dựng,
 2 - Chứng minh cho - Mức độ: 
 Đặc điểm - Trình bày được học sinh thấy được liên hệ.
 tự nhiên và các đặc điểm nổi đặc điểm tự hiên và - Phương 
 tài nguyên bật nhất về tự tài nguyên thiên pháp, hình 
 thiên nhiên nhiên và tài nhiên đã tác động thức: dạy học 
 của huyện nguyên thiên đến cơ cấu nền nông dự án, nêu và 
 Nghi Lộc. nhiên. nghiệp, công nghiệp giải quyết 
 của huyện Nghi Lộc. vấn đề, hoạt 
 - Phân tích được - Giới thiệu cho học động nhóm.
 những thuận lợi sinh một một số 
 và khó khăn về ngành kinh tế liên 
 điều kiện tự nhiên quan đến đặc điểm 
 và tài nguyên tự nhiên và tài 
 thiên nhiên đối nguyên thiên nhiên 
 với đời sống và như ngành trồng trọt, 
 sản xuất. chăn nuôi, nuôi 
 trồng thủy sản, ..
 Đại học nông lâm,
 11