Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh thông qua dạy học phần Di truyền học - Sinh học 12 nâng cao trung học phổ thông

 PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC 
 TRONG HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC 
 CỦA HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC 
PHẦN DI TRUYỀN HỌC SINH HỌC 12 NÂNG CAO 
 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG khăn như học sinh khó vận dụng lý thuyết vào việc giải bài tập, khó phân biệt được các phần 
kiến thức, các quy luật di truyền. Để khắc phục tình trạng trên, nâng cao chất lượng dạy và 
học phần Di truyền học nói riêng, Sinh học nói chung có rất nhiều phương pháp trong đó đổi 
mới phương pháp theo hướng phát huy tính tích cực, tăng cường hoạt động độc lập của học 
sinh được nhiều tác giả quan tâm và đem lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học. 
Xuất phát từ những lý do nêu trên chúng tôi lựa chọn đề tài: Phát huy tính tích cực trong 
hoạt động nhận thức của học sinh thông qua dạy học phần Di truyền học- Sinh học 12 
nâng cao trung học phổ thông. 
2 . Lịch sử nghiên cứu 
2.1. Những vấn đề nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan đến đề tài 
 Vấn đề phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh trong quá trình dạy học được 
các nhà giáo dục học quan tâm ngay từ thời cổ đại, chẳng hạn như Sôcrat đã đề ra phương 
pháp Ơristic buộc người học phải tích cực suy nghĩ để trả lời câu hỏi, tìm ra chân lý dưới sự 
hướng dẫn của giáo viên. 
 Ở Anh, vào những năm 1920 đã hình thành những “Nhà trường mới”, đặt vấn đề phát 
triển năng lực trí tuệ của trẻ, khuyến khích các hoạt động do chính học sinh tự quản. Xu 
hướng này đã có ảnh hưởng đến Hoa Kì và nhiều nước châu Âu. 
 Ở Pháp, sau đại chiến thế giới thứ hai đã ra đời “lớp học kiểu mới” tại một số trường 
trung học thí điểm. Điểm xuất phát của mỗi hoạt động đều tùy thuộc vào sáng kiến, hứng thú, 
lợi ích, nhu cầu của học sinh, hướng vào sự phát triển nhân cách trẻ. Vào những năm 70 của 
thế kỷ XX ở nước này trong các tài liệu lý luận dạy học có chú ý khuyến khích dùng phương 
pháp Graph để rèn luyện tính tích cực, chủ động cho học sinh từ bậc tiểu học đến trung học. 
 Những năm gần đây, đổi mới phương pháp giáo dục theo hướng tích cực hóa người 
học, với các biện pháp tổ chức cho học sinh hoạt động học tập tích cực, chủ động đã trở thành 
xu hướng của nhiều quốc gia trên thế giới. 
2.2. Những vấn đề nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề tài 
 Ở Việt Nam vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực 
của học sinh đã trở thành vấn đề quan trọng, cấp bách của nền giáo dục nước ta hiện nay. Đã 
có rất nhiều tác giả nghiên cứu, nhiều bài báo và tài liệu đã được công bố, xuất bản. Điển 
hình là công trình nghiên cứu của các tác giả: 
 Nguyễn Kỳ (1994), Phương pháp giáo dục tích cực, Nxb Giáo dục. 
 Nguyễn Kỳ và Dương Xuân Nghiêm (1993), Một số vấn đề về phương pháp giáo dục 
,Vụ giáo viên. 
 Nguyễn Kỳ (1995), Phương pháp giáo dục tích cực lấy người học làm trung tâm, Nxb 
Giáo dục, Hà Nội. 
 Nguyễn Kỳ (1996), Mô hình dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm, Trường cán 
bộ quản lý giáo dục và đào tạo. 
 Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1978 đã 
nêu lên ý nghĩa và việc sử dụng một số biện pháp nhằm phát huy tính tích cực học tập của 
học sinh như: sử dụng đồ dùng trực quan, dạy học nêu vấn đề... 
 Tác giả Bùi Văn Huệ trong cuốn Tâm lí học, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội, 2000, đã 
nêu lên sự lĩnh hội trí thức của học sinh là quá trình hiểu biết bản chất sự vật hiện tượng và 
vận dụng tri thức vào những tình huống khác nhau, trong đó ông nhấn mạnh đến việc dạy học 
lấy học sinh làm trung tâm. 
 Tác giả Đặng Thành Hưng trong tác phẩm Dạy học hiện đại lí luận - biện pháp- kĩ 
thuật, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội, 2002, đã nêu lên một số kĩ thuật sử dụng và khai thác 
các phương tiện dạy học trên lớp để phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh. 
 Còn trong cuốn sách Quá trình dạy- tự học, Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Vũ Văn 
Tảo, Bùi Tường, Nxb Giáo dục, 2001 nhấn mạnh phát huy tính tích cực của người học là đề 
cao quá trình tự học, tự nghiên cứu. Quá trình dạy- tự học là kết quả sự kết hợp truyền thống Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá hiệu quả của các phương án đề xuất. 
5. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 
 Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức của học 
sinh trong dạy học phần Di truyền học Sinh học 12. 
 Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Sinh học 12-THPT. 
6. Phạm vi nghiên cứu 
 Chương trình sinh học 12 nâng cao – Phần năm- Di truyền học. 
 Khảo sát đánh giá ở một số trường THPT trên địa bàn Hà Nội 
 Thực nghiệm sư phạm ở các lớp 12 trường THPT Thanh Oai B, Thanh Oai, Hà Nội, 
và THPT Chương Mỹ A , huyện Chương Mỹ, Hà Nội. 
7. Giả thuyết nghiên cứu 
 Sử dụng các biện pháp đề tài đề xuất sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động trong 
hoạt động nhận thức của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả của việc dạy học Sinh học trong 
trường trung học phổ thông. 
8. Phương pháp nghiên cứu 
8.1. Nghiên cứu lý thuyết 
Nghiên cứu cơ sở lý luận về các phương pháp dạy học hiện đại, các phương pháp dạy học 
Sinh học. 
Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc phát huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của học 
sinh trong dạy học Sinh học. 
8.2. Nghiên cứu thực tiễn 
 Nghiên cứu chương trình dạy học Sinh học THPT và chương trình, nội dung kiến thức 
trong Sinh học 12. 
 Điều tra, khảo sát và đánh giá việc sử dụng các phương pháp dạy học Sinh học ở 
trường THPT qua phiếu hỏi, trao đổi với đồng nghiệp, với học sinh và phân tích kết quả học 
tập của người học 
8.3. Phương pháp xử lý số liệu 
 Các số liệu thu được trong khảo sát việc dạy học Sinh học ở trường THPT và các số 
liệu thu được trong thực nghiệm sư phạm được xử lý theo các phương pháp thống kê toán học
 Điều tra việc sử dụng các phương pháp dạy học Sinh học trong chương trình nghiên 
cứu của các đồng nghiệp, mức độ hứng thú của học sinh và kết quả đạt được. 
9. Cấu trúc luận văn 
 Ngoài phần mở dầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, nội dung chính của 
luận văn được trình bày trong 3 chương 
 Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 
 Chương 2: Phát huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh thông qua 
dạy học phần Di truyền học, Sinh học 12 nâng cao THPT. 
 Chương 3. Thực nghiệm sư phạm. 
References 
 1. Hoàng Việt Anh (1983), Vận dụng phương pháp sơ đồ - Graph vào dạy học Địa lý các lớp 
 6 và 8 trường phổ thông cơ sở, Luận án Phó tiến sĩ khoa học sư phạm - tâm lí,Hà Nội 
 2. Nguyễn Như Ất (2002), “Tìm hiểu chiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010”, Báo Giáo 
 dục và thời đại, số 14 (381); 15 (382); 16 (383); 17 (384); 18 (385); 19 (386); 20 (387); 21 
 (388); 22 (389); 23 (390). 
 3. Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam, Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII, 
 ngày 24/12/1996. 27. Nguyễn Thế Hưng (2007), “Một số kinh nghiệm để có một bài giảng hay”, Kỷ yếu hội 
thảo khoa học, Đại học Sư phạm Huế, tháng 4. 
28. Nguyễn Thế Hưng (2006), “Đổi mới hệ thống câu hỏi, bài tập kiểm tra, đánh giá nhằm 
phát huy năng lực tư duy sáng tạo của học sinh trong dạy học Sinh học ở trường phổ thông”, 
(147), Tạp chí Giáo dục , Tr. 35 – 36. 
29. Ngô Văn Hưng (chủ biên) (2008), Hướng dẫn thực hiện chương trình , sách giáo khoa lớp 
12 môn Sinh học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
30. Ngô Văn Hưng (chủ biên) (2007), Hướng dẫn thực hiện chương trình , sách giáo khoa 
lớp 11 môn Sinh học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
31. Kharlamop, I.F. (1978), Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào?, Tập I, 
Nxb Giáo Dục, Hà Nội. 
32. Kharlamop, I.F. (1979), Phát huy tính tích cực học tập của học sinh như thế nào?, Tập II, 
Nxb Giáo Dục, Hà Nội. 
33. Nguyễn Kỳ (1995), Phương pháp giáo dục tích cực, lấy người học làm trung tâm, Nxb 
Giáo dục, Hà Nội. 
34. Phạm Văn Lập (2007), Phương pháp dạy học Sinh học ở trường THPT, Sách lưu hành 
nội bộ, khoa Sư phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội. 
35. Lecne, I. (1977), Dạy học nêu vấn đề, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
36. Vũ Đức Lưu (Chủ biên), Nguyễn Thành Đạt, Trần Quý Thắng (2002), Chuyên đề bồi 
dưỡng học sinh giỏi THPT môn Sinh học, tập I, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
37. Chu Văn Mẫn (2001), Ứng dụng tin học trong sinh học, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội, 
38. Lưu Xuân Mới (2003), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Nxb Đại học Sư phạm, 
Nà Nội. 
39. Phạm Thị My (2000), Ứng dụng lí thuyết Graph xây dựng và sử dụng sơ đồ để tổ chức 
hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học sinh học ở trường THPT, Luận văn thạc sĩ sư 
phạm sinh học, Hà Nội. 
40. Phạm Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, Nxb Đại 
học Sư phạm, Hà Nội. 
41. Hà Thế Ngữ (1992), Dạy học trong hoạt động và bằng hoạt động, Nxb Đại học sư phạm, 
Hà Nội. 
42. Nguyễn Ngọc Quang (1991), “Phương pháp Graph trong dạy học”, Tạp chí nghiên cứu 
Giáo dục, Số 4 và 5. 
43. Nguyễn Ngọc Quang (1982), "Phương pháp Graph và lí luận về bài toán hóa học",Tạp 
chí nghiên cứu giáo dục, (2), Tr22. 
44. Robert, J.M. – Debra, J.P. – Jane, E.P. (2005), Các phương pháp dạy học hiệu quả, Nxb 
Giáo dục, Hà Nội. 
45. Nguyễn Đức Thành (Chủ biên) (2002), Dạy học Sinh học ở trường trung học phổ thông, 
tập2, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 
46. Cảnh Toàn (chủ biên), (2001), Quá trình dạy- tự học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.47. Nguyễn 
Cảnh Toàn, Nguyễn Văn Lê, Châu An (2005), Khơi dậy tiềm năng sáng tạo,Nxb Giáo dục, 
Hà Nội. 
48. Thái Duy Tuyên (1998), Những vấn đề cơ bản của giáo Dục học hiện đại, Nxb Giáo dục, 
Hà Nội. 
49. Trịnh Quang Từ (2006), “Sử dụng Graph trong thiết kế phương pháp dạy học”, Tạp chí 
Giáo dục (131). 
50. Nguyễn Hải Tuất, Ngô Kim Khôi (1996), Xử lý thống kê kết quả nghiên cứu TN trong 
nông lâm nghiệp trên máy vi tính (Bằng Excel 5.0). Nxb Nông nghiệp, Hà Nội