Sáng kiến kinh nghiệm Một số kỹ năng xử lí hình ảnh, đoạn phim trong soạn giảng bằng chương trình MS PowerPoint ở môn Sinh học

 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Nhân loại đang đứng trước sự phát triển như vũ bão của khoa học kĩ thuật 
hiện đại, đặc biệt là cơng nghệ thơng tin. Hàng loạt các phát minh mới ra đời đã 
nâng cao tầm nhìn, sự hiểu biết của con người đưa lượng tri thức của nhân loại 
ngày một phong phú. Khoa học cơng nghệ nĩi chung, mơn Sinh học nĩi riêng hàng 
ngày, hàng giờ đang phát triển với tốc độ nhanh chĩng, lượng thơng tin, tri thức 
của nhân loại ngày càng đa dạng, phong phú và vươn tới đỉnh cao của nĩ.
 Đất nước ta trong giai đoạn hiện nay phát triển rất nhanh về kinh tế, văn hố, 
khoa học kĩ thuật, là giai đoạn thực hiện chiến lược cơng nghiệp hố – hiện đại hố 
đất nước. Trước tình hình đĩ, nhiệm vụ của ngành giáo dục cũng hết sức nặng nề, 
phải đào tạo những thế hệ trẻ, người chủ tương lai của đất nước cĩ đầy đủ sức 
khoẻ, phẩm chất đạo đức tốt và đặc biệt phải cĩ tri thức khoa học, cĩ sự hiểu biết, 
thơng minh, năng động, sáng tạo, Với chủ đề giáo dục hiện nay “Năm học ứng 
dụng cơng nghệ thơng tin, đổi mới quản lí tài chính và triển khai phong trào xây 
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Vì thế, vấn đề đặt ra cho giáo dục 
là đổi mới cả về nội dung và phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, 
chủ động, sáng tạo của học sinh, đáp ứng những yêu cầu của xã hội và phù hợp với 
sự phát triển nhân cách học sinh.
 Để làm được điều đĩ, mỗi thầy cơ giáo đều phải khơng ngừng nỗ lực, hăng 
say tìm tịi, khám phá cái hay cái mới của kho tàng tri thức nhân loại, của khoa học 
kĩ thuật để nâng cao trình độ chuyên mơn, nghiệp vụ. Đặc biệt, trong lĩnh vực cơng 
nghệ thơng tin, việc soạn giảng bài dạy bằng chương trình trình chiếu MS 
PowerPoint và các phần mềm khác.
 Bộ mơn Sinh học cũng như các bộ mơn khác ở các cấp, bậc học đã và đang 
thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nhiều giáo viên đã sử dụng chương trình 
MS PowerPoint để soạn bài giảng làm cho tiết dạy thêm sinh động, vì trong bài 
giảng cĩ hình ảnh tĩnh, động phong phú, những đoạn phim thực tế, trực quan hấp 
dẫn, giúp các em hiểu biết thêm về thế giới động, thực vật, đặc điểm thích nghi, thí 
nghiệm trực quan, chiều hướng tiến hố, các mối quan hệ giữa động thực vật và 
con người, giữa sinh vật với mơi trường sống,... gây hứng thú học hỏi tìm tịi ở học 
sinh. Qua đĩ, giúp các em cĩ lịng say mê yêu thích mơn học hơn, gĩp phần giáo 
dục tư tưởng, tình cảm yêu quý và bảo vệ động, thực vật, bảo vệ thiên nhiên hoang 
dã, bảo vệ mơi trường và sự đa dạng sinh học. Đồng thời, rèn luyện cho học sinh 
kỹ năng: quan sát, phân tích, so sánh, tìm tịi, phát huy tính tích cực, chủ động 
sáng tạo của học sinh trong học tập. Giáo viên là người trọng tài hướng dẫn, học 
sinh là người tự tìm hiểu tri thức thơng qua những hình ảnh trực quan, các hoạt 
động dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. 
 Page 1 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Thuận lợi và khĩ khăn khi ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học
1. Những thuận lợi của việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học:
 - Nhà trường đã cĩ trang bị hệ thống máy vi tính, máy Projector tương đối 
thuận tiện cho giáo viên khi dạy.
 - Đa số giáo viên thành thạo vi tính, cĩ máy tính riêng ở nhà nên thuận tiện 
trong việc soạn bài giảng bằng chương trình MS PowerPoint và dễ dàng trao đổi 
với đồng nghiệp về cơng nghệ thơng tin.
 - Giáo viên cĩ tinh thần học hỏi để nâng cao nghiệp vụ tay nghề, cĩ nhiều cố 
gắng để tìm thơng tin, tư liệu trên mạng, sử dụng hình ảnh động, ảnh tĩnh, đoạn 
phim trong soạn giảng bằng chương trình MS PowerPoint.
 - Trường đã nối mạng Internet thuận tiện cho giáo viên tìm thơng tin, tư liệu 
trên mạng. Nhiều giáo viên đã tự trang bị mạng Internet cá nhân thuận lợi cho việc 
tìm kiếm, khai thác thơng tin, dữ liệu.
 - Được sự quan tâm của cấp lãnh đạo ngành, đặc biệt là sự quan tâm của Ban 
giám hiệu đã mở lớp bồi dưỡng về kiến thức mạng Internet và chương trình MS 
PowerPoint cho giáo viên tại trường.
2. Những khĩ khăn của việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong dạy học:
 - Nhà trường đã trang bị máy chiếu tại hai phịng cố định, thuận lợi cho giáo 
viên sử dụng, tuy nhiên số máy cịn ít trong khi nhu cầu sử dụng lại nhiều, vì vậy 
nhiều bài đã được soạn nhưng lại phải dạy “chay” trên lớp.
 - Chỉ một số ít giáo viên cĩ kết nối mạng tại nhà, quá ít để tìm kiếm thơng 
tin, tư liệu trên mạng.
 - Mất nhiều thời gian khi soạn bài giảng bằng chương trình MS PowerPoint, 
nhất là việc tìm kiếm và xử lí hình ảnh, đoạn phim,
 - Giáo viên cịn lúng túng trong việc kết nối dữ liệu, chèn hình ảnh, truy cập 
Internet để Download những tư liệu, hình ảnh.
 - Khi dạy bằng máy chiếu, học sinh thường tập trung nhiều vào các phim, ảnh 
nhưng lại khơng chú ý nhiều vào nội dung; việc ghi chép bài của học sinh cũng gặp 
khĩ khăn. Hơn nữa, nếu giáo viên quản lí học sinh khơng tốt thì sẽ làm cho học 
sinh ồn ào, ảnh hưởng tiêu cực đến lớp học.
 Ngồi ra, qua trực tiếp giảng dạy và dự giờ đồng nghiệp tơi nhận thấy trong 
tiết dạy đa số học sinh cĩ hứng thú học tập nhưng do việc sử dụng hình ảnh đoạn 
phim chưa rõ ràng, đẹp mắt, nên chất lượng chưa cao. 
 Page 3 Từ những vấn đề trên, bản thân tơi đã tự nỗ lực tìm tịi, học hỏi, rút ra một 
 số kinh nghiệm từ bản thân và đồng nghiệp. Sau đây tơi xin giới thiệu một số kỹ 
 năng xử lí hình ảnh, đoạn phim đưa vào bài soạn giảng giáo án điện tử bằng 
 chương trình MS Power Point.
2. Một số kỹ năng xử lí hình ảnh, đoạn phim đưa vào bài soạn giảng bằng 
chương trình MS PowerPoint ở mơn Sinh học cấp THPT:
 a. Một số lưu ý khi soạn giáo án bằng chương trình MS PowerPoint
 - Khi soạn bài giảng bằng chương trình MS PowerPoint giáo viên cần thực 
hiện theo quy trình sau:
Bước 1: 
 ➢ Nghiên cứu SGK và tài liệu cĩ liên quan để xác định rõ trọng tâm của bài và 
các mục tiêu vể chuẩn kiến thức, kĩ năng và thái độ.
 ➢ Xác định phần nào cần đoạn phim, hình ảnh, hay thơng tin gì? Từ đĩ, phải 
tìm kiếm tư liệu cần thiết, cĩ thể truy cập mạng Internet để tìm kiếm.
 ➢ Xác định thời lượng khi soạn bài giảng bằng PowerPoint:
 ➢ Chuẩn bị các phương tiện dạy học bổ trợ, các phần mềm khác hỗ trợ: 
 + Máy chụp hình, máy quay phim.
 + Tìm đoạn phim, hình ảnh, thơng tin trên mạng hoặc đĩa VCD.
 + Các phần mềm khác: flash, window media, violet, totalvideo, quicktime...
 ➢ Soạn giáo án thật kĩ, đảm bảo quy trình của bài và dự kiến thời gian cho các 
mục, các hoạt động.
Bước 2: Thiết kế bài giảng trên MS PowerPoint dựa theo giáo án đã soạn.
Bước 3: Chạy thử từng phần và tồn bộ slide để điều chỉnh sai sĩt về kĩ thuật trên 
máy vi tính.
Bước 4: Đĩng gĩi bài giảng để chạy thử trên máy khác.
 - Điều quan trọng là giáo viên phải xác định rõ đoạn phim, hình ảnh nào là cần 
thiết, phù hợp cho bài dạy đĩ, nhưng cũng khơng được lam dụng đưa quá nhiều tư 
liệu vào bài giảng gây nhiễu đối với học sinh.
 b. Sử dụng đoạn phim, hình ảnh vào bài soạn giảng bằng chương trình MS 
PowerPoint
 Page 5 Nhưng nếu dùng hai phần mềm trên đơi khi sửa và cắt dán xong vừa mất 
thời gian vừa tốn cơng mà kết quả hình ảnh trở nên khơng rõ bằng, khĩ nhìn hơn. 
Vì thế, giáo viên nên dùng chức năng của Crop trên thanh cơng cụ Picture để cắt 
dán viền ngồi các hình ảnh, kỹ năng này sẽ giúp ta cĩ một hình đẹp, rõ nét mà 
khơng giảm chất lượng.
Cách làm như sau:
+ Đối với chương trình Microsoft Ofice PowerPoint:
 ➢ Khởi động chương trình MS Power Point.
 ➢ Chèn hình vào Slide trống (cĩ thể Insert hoặc copy và dán). 
 ➢ Click phải chuột vào hình ảnh, chọn Show Picture Toolbar.
 ➢ Chọn chức năng Crop (chọn biểu tượng )
 ➢ Dùng chuột dịch chuyển các điểm nút trên ảnh vào bên trong ảnh để cắt.
 Sau khi chỉnh sửa ta cĩ một hình như ý.
 + Một số ví dụ minh hoạ
 Bài 43: Thực hành: Nhân giống vơ tính ở thực vật bằng giâm, chiết ghép 
 (Sinh học 11)
 Trong bài dạy này giáo viên phải xác định rõ nội dung trọng tâm bài học, 
 cần phải chuyển tải thơng tin, hình ảnh hay đoạn phim gì đến học sinh? Đây là 
 vấn đề, là kỹ năng quan trọng trong soạn bài dạy bằng giáo án điện tử.
 Page 7 - Đoạn phim, ảnh về các hoạt động hướng động ở thực vật (hướng sáng, 
 hướng nước, hướng hĩa, hướng trọng lực, hướng tiếp xúc) minh họa thêm cho 
 HS quan sát, phân tích sẽ lơi cuốn các em hơn.
 - Ngồi ra giáo viên cĩ thể tìm thêm hình ảnh động về hướng sáng, hướng tiếp 
 xúc,... để bổ sung vào tư liệu của bài.
 Ánh sáng mặt
 trời
Bài 18: Chu kì tế bào và quá trình nguyên phân (Sinh học 10)
 Giáo viên khi thực hiện soạn bài này cĩ thể tìm hiểu và sưu tầm thêm các tư 
liệu về bài như:
 + Đoạn phim: về quá trình nguyên phân để học sinh quan sát và nêu được các 
giai đoạn quá trình nguyên phân; đoạn phim quay chậm diễn biến của kì trung 
gian của chu kì tế bào quá trình nguyên phân: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối. Sau 
khi quan sát đoạn phim học sinh dễ dàng hiểu 
và nêu được diễn biến của NST trong quá trình 
nguyên phân.
 + Hình ảnh: cĩ thể sử dụng một số hình ảnh SGK, đồng thời bổ sung các hình 
ảnh khác, các ảnh, flash động về nguyên phân trên mạng rất đa dạng. Việc sử 
dụng chúng hợp lí vừa kích thích, lơi cuốn học sinh khám phá, tìm tịi tốt đồng 
 Page 9 Trong quá trình soạn các bài soạn điện tử, một trong các kỹ năng quan 
trọng là giáo viên phải biết cách tìm kiếm tư liệu một cách hiệu quả. Sau đây tơi 
xin giới thiệu một số kỹ năng tìm kiếm tư liệu trên mạng Internet.
a. Tìm kiếm ảnh:
 ➢ Sử dụng trang tìm kiếm Google giao diện tiếng Việt tại địa chỉ 
www.google.com.vn, chọn chức năng tìm 
kiếm hình ảnh, giao diện sẽ hiện ra như sau:
 Nhập từ khĩa tìm kiếm (tên hay một từ 
gì đĩ liên quan đến nội dung cần tìm), rồi nhấn 
Enter. Danh sách các hình ảnh liên quan sẽ 
hiện ra, click chuột vào ảnh nào đạt yêu cầu để 
đến trang Web cĩ chứa nĩ. Nhấp phải chuột 
vào ảnh, chọn Save Picture As nhấn nút Save.
 ➢ Cĩ thể sử dụng chức năng tìm kiếm 
nâng cao của Google bằng cách click vào 
chữ “Nâng cao hình ảnh tìm kiếm” ở bên 
phải nút “Tìm hình ảnh”. Giao diện trang 
Tìm kiếm nâng cao hiện ra như dưới đây. 
Giả sử ta muốn tìm hình ảnh cở trung bình 
trở lên thì ta làm như sau: Nhấn vào đây để 
 chọn kích cở hình 
b. Tìm kiếm phim:
- Vào trang Web tìm kiếm  nhập từ khố tìm kiếm. Các 
file tìm thấy cĩ đuơi là: Avi, mov, mpg, mpeg, wmv, đều được Violet hổ trợ.
- Vào trực tiếp trang  chọn tư liệu bài giảng của trang sau đĩ tìm 
kiếm theo các mơn học, mặc dù cĩ nhiều tư liệu và chưa được phân loại phù hợp 
song ta cĩ thể tìm được nhiều tư liệu hay ở đây.
c. Sử dụng từ điển trực tuyến:
 Vì cĩ nhiều tài liệu lấy được từ nước ngồi, do vậy ta nên dùng từ khĩa bằng 
tiếng Anh. Cĩ thể tra từ điển bằng các phần mềm cài trên máy tính hoặc tra trực 
tuyến qua địa chỉ Website sau:  .
 Chọn từ điển Việt – Anh, gõ từ tiếng Việt, nhấn Enter, sẽ ra từ tiếng Anh.
 Ngồi ra, trong bài soạn giáo án điện tử bằng chương trình MS PowerPoint, 
giáo viên cĩ thể trình chiếu được những thí nghiệm khĩ thực hiện hoặc trong thời 
gian 45 phút khơng thể làm được để học sinh quan sát. Từ đĩ, các em cĩ thể phân 
tích thí nghiệm tìm ra tri thức. 
 Page 11 ➢ Giáo viên phải cĩ tinh thần học hỏi, nâng cao nghiệp vụ, chuyên mơn. Đặc 
biệt, là trong lĩnh vực cơng nghệ thơng tin, giáo viên phải thường xuyên học hỏi, 
tiếp cận, nghiên cứu tìm tịi, trao đổi với đồng nghiệp để cĩ kỹ năng hơn trong soạn 
giảng sử dụng cơng nghệ thơng tin.
 ➢ Giáo viên phải khơng ngừng học hỏi qua sách báo, mạng Internet để nâng 
cao trình độ chuyên mơn vì kiến thức sinh học ngày càng phong phú và luơn được 
làm giàu hơn theo thời gian. Đĩ là cách bổ sung tốt nhất, hiệu quả nhất tri thức cho 
mỗi giáo viên.
 ➢ Kết hợp tốt các phương pháp dạy học phù hợp với đặc trưng bộ mơn, phát 
huy tính tích cực của người học, người giáo viên phải biết hướng dẫn học sinh tìm 
ra tri thức thơng qua hình ảnh, đoạn phim trực quan sinh động.
 ➢ Cần nắm vững đặc điểm tâm sinh lí của học sinh theo từng lứa tuổi, khơng 
nên nĩng vội khi đánh giá học sinh, luơn động viên tạo điều kiện cho các em cịn 
yếu ngày càng yêu thích mơn học và học tốt hơn .
 Với những kỹ năng trên giáo viên cĩ thể soạn bài giảng bằng chương trình MS 
PowerPoint hoặc các phần mềm khác một cách dễ dàng khơng chỉ với bộ mơn sinh 
học mà cịn cĩ thể áp dụng với các mơn học khác, từ việc tìm kiếm tư liệu đến việc 
xử lí đoạn phim, hình ảnh thích hợp đưa vào bài giảng.
 Từ thực tế soạn giảng bằng cơng nghệ thơng tin, mỗi nội dung, mỗi vấn đề nhỏ 
trong từng bài đều được giáo viên trau chuốt, nghiên cứu tỉ mỉ, sửa chữa hay điều 
chỉnh cho phù hợp hơn. Do vậy, đĩ cũng là cách tốt nhất làm giáo viên vững vàng 
hơn về chuyên mơn, linh hoạt hơn về phương pháp, sáng tạo hơn trong tổ chức các 
hoạt động dạy – học và điều khiển học sinh học tập tích cực, chủ động.
 Page 13