Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp để nâng cao công tác giáo dục hướng nghiệp, dạy nghề cho học sinh trường Trung học Phổ thông Lê Lợi

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
 TRƯỜNG THPT LÊ LỢI
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÊN ĐỀ TÀI
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO CÔNG TÁC GIÁO 
DỤC HƯỚNG NGHIỆP, DẠY NGHỀ CỦA TRƯỜNG TRUNG 
 HỌC PHỔ THÔNG LÊ LỢI.
 Người thực hiện: Lê Thị Lịch
 Chức vụ: Giáo viên
 SKKN thuộc lĩnh vực:Hướng nghiệp, dạy nghề.
 THANH HOÁ NĂM 2016
 0 1.Mở đầu:
1.1. Lí do chọn đề tài.
 Theo kết quả thống kê của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo thì năm 2016 nước ta có 
225.500 người có trình độ đại học, thạc sĩ đang thất nghiệp. Con số trên khiến 
nhiều người trong chúng ta không thể không cảm thấy đau lòng xót xa. Câu hỏi 
đặt ra là tại sao? Điều đó một phần là do bị ảnh hưởng tác động của các yếu tố 
của xã hội. Nhưng một nguyên nhân lớn là do công tác hướng nghiệp, dạy nghề 
trong trường phổ thông của chúng ta chưa được tốt. Có người hỏi tôi là một giáo 
viên dạy môn toán tại sao tôi không viết về các đề tài liên quan đến chuyên môn 
mà lại chọn đề tài về công tác hướng nghiệp, dạy nghề. Xin thưa rằng tôi đã 
từng viết các đề tài về chuyên môn và được xếp giải cấp ngành. Theo thông lệ 
thì hè năm 2015 tôi sẽ thai nghén và chuẩn bị hoàn thiện một đề tài về chuyên 
môn nếu không có một câu chuyện xảy ra đã làm tôi thay đổi hoàn toàn quyết 
định. Đó là vào một ngày chủ nhật của tháng 5 năm 2015 tôi về thăm mẹ tôi ở 
quê. Trong lúc hai mẹ con tôi đang ăn cơm thì có một người phụ nữ khóc khóc, 
mếu mếu chạy vào gọi mẹ tôi để vay 500 nghìn đồng để lấy tiền trả lãi cho ngân 
hàng. Chị ấy kể cho mẹ con tôi nghe rằng cách đây 4 năm chị ấy có một đứa con 
gái học cũng chỉ ở mức trung bình nhưng chị vẫn vẫn quyết cho con đi học đại 
học thay vì học nghề mặc dù con chị chỉ đậu đại học với mức điểm sàn là 13 
điểm (cả điểm ưu tiên). Bởi vì cũng như rất nhiều người thì chị nghĩ rằng chỉ có 
vào đại học mới làm rạng danh gia đình và dòng họ, cũng như là con đường duy 
nhất để lập nghiệp. Thế rồi mặc dù gia đình khó khăn nhưng chị vẫn cố gắng 
vay mượn cho con ăn học. Cho đến khi con ra trường thì chị đã phải vay mượn 
hơn 100 triệu và số tiền nợ ngân hàng là hơn 50 triệu. Cứ tưởng khi con chị ra 
trường sẽ có công ăn việc làm giúp chị trả món nợ nần lâu nay. Nhưng khi con 
chị ra trường thì muốn tuyển vào viên chức, công chức thì đều phải thi mà con 
chị thì không có khả năng. Hy vọng cuối cùng là làm cho các doanh nghiệp tư 
nhân thì con chị không đủ các yêu cầu họ đề ra. Thế là con chị thất nghiệp và 
vừa mới xin đi bán hàng thuê với mức thu nhập 1,5 triệu / 1 tháng. Ở thành phố 
với mức thu nhập đó con chị chẳng đủ sống chứ đừng nói gì đến dành dụm giúp 
mẹ trả nợ. Thế là hàng tháng anh chị lại nai lưng ra làm để trả nợ cho con. Nhìn 
khuôn mặt khắc khổ, đen xạm của chị mà tôi không thể nào cầm nổi nước mắt. 
Và những câu chuyện đau lòng của các gia đình vay nợ nuôi con ăn học đại học 
để rồi sau đó các em lại thất nghiệp, em thì đi làm công nhân, bán hàng thuê và 
có cả em ôm cái bằng đại học khóc lóc vì phải đi làm Ôsin giúp việc mà tôi đã 
từng nghe tự nhiên òa về trong tôi. Tôi chợt nghĩ rằng tôi cần làm một việc gì đó 
giúp các em học sinh thay đổi nhận thức về nghề nghiệp. Nếu tôi viết sáng kiến 
về đề tài chuyên môn điều đó cũng rất là quan trọng vì nó giúp tôi và các đồng 
nghiệp nâng cao chuyên môn để dạy cho các em có kiến thức để thi đậu đại học. 
Nhưng điều đó sẽ không là gì nếu các em không định hướng tốt được nghề 
nghiệp trong tương lai của mình rồi sẽ dẫn đến những câu chuyện đau lòng như 
 1 2.1.1. Hướng nghiệp là gì và các vấn đề liên quan.
 Đôi khi giáo viên làm công tác hướng nghiệp hay giáo viên giảng dạy bộ môn 
lồng ghép giáo dục hướng nghiệp cũng phải ngỡ ngàng và suy nghĩ:
 - Hướng nghiệp là gì? 
 - Tại sao phải hướng nghiệp?
 Hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân ( học sinh) chọn 
lựa và phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá 
nhân, đồng thời thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực ( thị trường 
lao động ) ở cấp độ địa phương và quốc gia .
 Lâu nay chúng ta vẫn tưởng rằng hướng nghiệp chỉ là sự lựa chọn một nghề 
mà mình yêu thích, chọn một trường đại học phù hợp với mình. Tuy nhiên đây 
chỉ là phần ngọn của một quá trình, một hoạt động trong số rất nhiều hoạt động 
của hướng nghiệp. Thuật ngữ “ hướng nghiệp” nó là sự kết hợp của nhiều lĩnh 
vực như: đánh giá nghề nghiệp, quản lý nghề nghiệp, phát triển nghề 
nghiệp,Trong đó lựa chọn nghề nghiệp chỉ là một giai đoạn đầu trong tiến 
trình hướng nghiệp của mỗi người. Hướng nghiệp là một quá trình liên tục tác 
động từ khi người học còn ngồi học ở bậc phổ thông, qua quá trình trao dồi 
chuyên môn nghề nghiệp và tìm được nơi lao động phù hợp.
 Khi mỗi cá nhân đều có được chuyên môn nghề nghiệp vững vàng phù hợp, 
họ sẽ có nhiều cơ hội có một nghề nghiệp ổn định, nâng cao chất lượng cuộc 
sống cá nhân. Ở một góc độ khác, hướng nghiệp có hiệu quả tạo ra một lực 
lượng lao động có định hướng rõ ràng, do vậy họ có năng lực nghề nghiệp tốt, 
làm tăng năng suất lao động, góp phần cho sự phát triển về kinh tế xã hội.
 Công cụ cần thiết cho công tác tư vấn hướng nghiệp là nắm được bản đồ 
mô tả nghề hay còn gọi là bản họa đồ nghề. Thực chất, đó là bản mô tả nội 
dung, tính chất, phương pháp, đặc điểm tâm sinh lý cần phải có, những điều cần 
tránh khi lao động trong nghề.
Bản mô tả nghề thường có các điểm sau:
- Tên nghề và những chuyên môn thường gặp trong nghề. Cùng với việc trình 
bày này, người ta còn giới thiệu qua lịch sử phát triển của nghề.
- Nội dung và tính chất lao động của nghề: Miêu tả việc tổ chức lao động, 
những sản phẩm làm ra, những phương pháp lao động, những phương tiện kỹ 
thuật dùng trong sản xuất, những phần việc lao động chân tay và lao động trí óc 
nơi sản xuất. 
- Những điều kiện cần thiết để tham gia lao động trong nghề:
+ Có văn bằng tốt nghiệp THCS trước khi học nghề
+ Những môn học nghề đòi hỏi trình độ khá trở lên
+ Những trình độ đào tạo khác nhau trong nghề
+ Những kỹ năng, kỹ xảo học tập và lao động phải có ngay những ngày đầu 
tham gia lao động nghề nghiệp, những kỹ năng kỹ xảo sử dụng công cụ lao động 
hàng ngày.
- Những chống chỉ định y học: Những đặc điểm tâm lý và sinh lý không đảm 
bảo cho việc học nghề và hành nghề, những bệnh, tật mà nghề không chấp nhận.
 3 phổ thông ra trường trong lĩnh vực kinh tế, kể cả kinh tế quốc doanh và kinh tế 
gia đình.
2.1.3. Nội dung và hình thức hoạt động hướng nghiệp, dạy nghề:
 Công tác hướng nghiệp cho học sinh phổ thông là giai đoạn mở đầu của 
công tác hướng nghiệp toàn xã hội. Dưới góc độ xã hội, công tác hướng nghiệp 
có 3 mặt hoạt động chủ yếu sau:
 -Định hướng nghề nghiệp
-Tư vấn nghề nghiệp
-Tuyển chọn nghề nghiệp 
 Ba mặt hoạt động này có quan hệ với nhau rất chặt chẽ. Cho học sinh phổ 
thông tiến hành hướng nghiệp chủ yếu là định hướng nghề nghiệp và một phần 
tư vấn nghề, còn tuyển chọn lao động do các cơ quan nhà nước, các cơ sở sản 
xuất tiến hành.Ở trường THPT hiện nay hướng nghiệp cho học sinh theo 4 tuyến 
song hành (4 hình thức hướng nghiệp)
* Hướng nghiệp qua các môn học.
 Trong cơ cấu chương trình tất cả các môn học ở THPT đều có khả năng 
hướng nghiẹp cho học sinh, vấn đề là giáo viên bộ môn phải ý thức được vấn đề 
này trước hết là dạy các kiến thức cơ bản sau đó tuỳ đặc trưng môn học mà chỉ 
cho học sinh những kiến thức và kỹ năng của bài đó liên quan đến hướng nghiệp 
giúp học sinh hiểu biết và làm quen với thế giới nghề nghiệp.
*Hướng nghiệp thông qua dạy học môn công nghệ
 Với tư cách là môn khoa học ứng dụng, bộ môn công nghệ cung cấp cho 
học sinh những nguyên lý chung của các quá trình sản xuất chủ yếu, củng cố 
những nguyên lý khoa học và làm cho học sinh hiểu được những ứng dụng của 
chúng trong sản xuất, trong các dạng nghề nghiệp khác nhau. Do đó giảng dạy 
môn công nghệ quán triệt tinh thần kỹ thuật tổng hợp có tác dụng hướng nghiệp 
cho thế hệ trẻ
*Hướng nghiệp qua các buổi sinh hoạt hướng nghiệp
 Thông qua các buổi sinh hoạt hướng nghiệp nhằm giúp học sinh làm quen 
với những nghề của quê hương, nghề phổ biến ở địa phương, nghề truyền thống 
của địa phương như nông nghiệp,tiểu thủ công,tiểu công nghiệp...
 Khác với các môn học, các buổi sinh hoạt hướng nghiệp được tổ chức 
không nhất thiết trình bày tại lớp mà có thể tại các triển lãm hướng nghiệp, tại 
phòng hướng nghiệp, tại cở sở sản xuất, tại câu lạc bộ, qua phim.
 *Hướng nghiệp qua hoạt động ngoại khoá
Bên cạnh những biện pháp hướng nghiệp trên mang tính giáo dục trong nội 
khoá, hoạt động ngoại khoá cũng có tác dụng to lớn trong việc giới thiệu tuyên 
truyền cho học sinh. Những hoạt động ngoại khoá bao gồm: Xây dựng tổ ngoại 
khoá, tham quan hướng nghiệp, phòng hướng nghiệp, câu lạc bộ, qua hoạt động 
của Đoàn thanh niên, qua hội phụ huynh học sinh.
2.2 Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
 Hiện nay, chúng ta đều đặt ra vấn đề là phải học, học để có nghề nghiệp, có 
thu nhập để ổn định cuộc sống. Ai cũng biết thế! Nhưng khi đặt vấn đề trên lớp 
 5 đầu tư nhiều mất thời gian mà chẳng thấy có tác dụng gì cả. Nhiều lúc, các em 
học các môn này một cách qua loa cho có lệ, học hình thức.
2.2.2.Thực hiện kế hoạch và chương trình hoạt động 
- Một số giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm chưa coi trọng công tác hướng 
nghiệp, dạy nghề cho học sinh, chưa thấy được trách nhiệm của mình, công tác 
hướng nghiệp thì trách nhiệm thuộc người phụ trách hướng nghiệp, công tác dạy 
nghề thì trách nhiệm thuộc về một số giáo viên dạy bộ môn công nghệ, môn vật 
lí hoặc môn sinh học. Giáo viên chủ nhiệm chỉ nhắc nhở học sinh tham gia học 
đầy đủ các buổi học nghề, học hướng nghiệp.
- Học sinh chưa thấy được tầm quan trọng của công tác hướng nghiệp và học 
nghề. Nhiều buổi học sinh nghỉ học với lý do học bù hoặc lý do cá nhân khác.
- Trong số 452 em học sinh khối 12 của trường được hỏi về suy nghĩ của em về 
công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông có tầm quan trọng như thế nào 
thì có 15% học sinh thấy đựoc công tác hướng nghiệp trong trường phổ thông 
rất cần thiết cho các em định hướng nghề nghiệp sau này, còn 53% cho rằng 
hoạt động hướng nghiệp chưa cần thiết cho lúc này, còn một số học sinh thì 
không có ý kiến gì.
 - Các lực lượng ngoài nhà trường: Đa số chưa nắm rõ nội dung chương trình 
hoạt động hướng nghiệp, dạy nghề nên thiếu sự quan tâm, chưa tạo điều kiện về 
cơ sở vật chất cũng như tinh thần. Phụ huynh có suy nghĩ học nghề để được 
cộng điểm còn không thì thôi.
2.2.3. Nội dung và hình thức tổ chức.
 + Hình thức tổ chức hướng nghiệp chưa phong phú, công tác hướng 
nghiệp trên hình thức thuyết trình, giáo viên chỉ cung cấp những kiến thức cơ 
bản về mặt lý thuyết trên lớp, chưa có điều kiện để tổ chức cho học sinh tham 
quan học tập một số nghề ở địa phương, hoặc chưa mời nghệ nhân giới thiệu 
một số ngành nghề mà địa phương có.
+ Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên làm công tác hướng nghiệp với 
giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn.
+ Công tác hướng nghiệp chưa được tập huấn thường xuyên.
+ Chưa thành lập được ban quản lý chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp, dạy nghề 
trong trường học.
2.2.4. Cơ sở vật chất.
-Cơ sở vật chất còn thiếu, phòng học chỉ để phục vụ hoạt động dạy học trên lớp, 
chưa có phòng hướng nghiệp, dạy nghề, sân bãi, phòng để thực hành chưa có.
- Chưa tranh thủ các nguồn đóng góp của các lực lượng xã hội, việc huy động 
cộng đồng còn hạn chế. Với những tồn tại trên cho nên nó có ảnh hưởng trực 
tiếp đến chất lượng của công tác giáo dục hướng nghiệp, dạy nghề.
 2.2.5. Quản lý chỉ đạo.
- Đội ngũ cán bộ quản lý chưa có nhiều kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo 
hướng nghiệp, dạy nghề, một số nghề không có giáo viên dạy.
 7