Sáng kiến kinh nghiệm Lồng ghép lịch sử địa phương vào giảng dạy phần Lịch sử Việt Nam lớp 12 tại trung tâm GDTX tỉnh Vĩnh Phúc

 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
 1. Lời giới thiệu 
 Trong quá trình giảng dạy Lịch sử tại các trường trung học phổ thông, 
các tư liệu về lịch sử địa phương rất hạn chế đưa vào trong chương trình dạy 
học Lịch sử, đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến bộ môn Lịch sử 
không gây được hứng thú đối với học sinh, cũng như không phát huy tác 
dụng trong việc giáo dục truyền thống đối với thế hệ trẻ. Với chức năng giáo 
dục đặc trưng của bộ môn Lịch sử, việc sử dụng tư liệu lịch sử địa phương 
trong quá trình giảng dạy nội dung lịch sử dân tộc là rất cần thiết.
 Địa phương là những vùng đất nhất định nằm trong một quốc gia có 
những sắc thái đặc thù riêng, là một bộ phận cấu thành đất nước. Khái niệm 
“địa phương” có thể hiểu theo hai khía cạnh cụ thể và trừu tượng. Với nghĩa 
thứ nhất, có thể gọi địa phương là những đơn vị hành chính như các xã, 
huyện, tỉnh, thành phố. Với nghĩa thứ hai, có thể gọi “địa phương” là những 
vùng đất nhất định được hình thành trong lịch sử, có ranh giới tự nhiên để 
phân biệt với vùng đất khác, ví dụ: miền Nam, miền Bắc, khu vực Tây Bắc, 
Việt Bắc... Từ nhận thức như vậy, ta có thể hiểu được lịch sử địa phương 
cũng chính là lịch sử của các làng, xã, huyện, tỉnh hay khu vực, vùng, miền.
 Lịch sử địa phương còn bao hàm ý nghĩa lịch sử của các đơn vị sản 
xuất, chiến đấu, các trường học, cơ quan, xí nghiệp... Xét về yếu tố địa lý, 
các đơn vị đó đều gắn với một địa phương nhất định, song nội dung của nó 
mang tính kỹ thuật, chuyên môn do vậy có thể xếp nó vào dạng lịch sử 
chuyên ngành. Như vậy, bản thân lịch sử địa phương rất đa dạng, phong phú 
cả về nội dung và thể loại.
 Bất cứ một sự kiện, hiện tượng lịch sử nào xảy ra đều mang tính chất 
địa phương, bởi nó gắn với một vị trí không gian cụ thể ở một địa phương 
hoặc một số địa phương nhất định. Tuy nhiên, những sự kiện, hiện tượng đó 
có tính chất, quy mô, mức độ ảnh hưởng khác nhau. Chính vì lẽ đó, sự am 
tường về lịch sử dân tộc còn bao hàm cả sự hiểu biết cần thiết về lịch sử địa 
phương, hiểu biết về lịch sử của chính miền quê, xứ sở, nơi chôn nhau cắt 
rốn của chính mình, hiểu rõ mối quan hệ của lịch sử địa phương với lịch sử 
dân tộc và rộng lớn hơn là lịch sử lịch sử thế giới.
 Việc sử dụng tư liệu lịch sử địa phương có ý nghĩa quan trọng trong 
việc góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục ở trường phổ thông. Thông qua 
đó, các em học sinh thấy được sự phát triển đa dạng sinh động, phức tạp và 
thú vị của lịch sử địa phương, song vẫn tuân thủ theo quy luật phát triển chung 
của lịch sử dân tộc và lịch sử nhân loại.
 Nguồn tài liệu lịch sử địa phương, với những loại hình đa dạng phong 
phú, sinh động là cơ sở cho việc tạo những biểu tượng lịch sử và hiểu sâu 
sắc các khái niệm, các sự kiện, hiện tượng ở bài học lịch sử. Tri thức lịch sử 
địa phương có ý nghĩa giáo dục sâu sắc, lòng tự hào chân chính và những 
 1 không gian nhất định. Tùy quy mô, tính chất phản ánh mà sự kiện ảnh hưởng 
đến phạm vi của từng địa phương, cả nước và thậm chí mang tầm thế giới. 
 Tri thức lịch sử địa phương là một bộ phận hợp thành, là một biểu 
hiện cụ thể và phong phú của tri thức lịch sử dân tộc. Nó chứng minh sự 
phát triển hợp quy luật của mỗi địa phương trong sự phát triển chung của cả 
nước. Như vậy không có nghĩa tri thức lịch sử Việt Nam chỉ là phép cộng 
đơn giản tri thức lịch sử các địa phương mà việc nhận thức lịch sử Việt Nam 
phải được hình thành trên nền tảng hệ thống tri thức lịch sử địa phương đa 
dạng đã được tổng hợp, khái quát ở mức độ cao. Do đó, việc dạy học lịch sử 
Việt Nam và lịch sử địa phương có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Xuất 
phát từ những nhận thức đó, có thể khẳng định rằng việc sử dụng tài liệu lịch 
sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam là cần thiết ở nhà trường phổ 
thông, có ý nghĩa lớn, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn 
“Những chất liệu lịch sử địa phương sẽ làm cho bài học về lịch sử dân tộc, 
thậm chí cả lịch sử thế giới thêm sống động, cụ thể và thực hơn, tạo nên 
những xúc cảm thật của học sinh hoặc thầy giáo trong mỗi bài học lịch sử” . 
Bởi vì, sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam 
giúp HS có sự hình dung đa dạng về quá khứ, tạo được biểu tượng sinh 
động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Từ đó các em có thể dễ 
dàng lĩnh hội các thuật ngữ, hình thành các khái niệm lịch sử, nắm được 
những kết luận khoa học mang tính khái quát. Mặt khác, nó còn có tác dụng 
trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cho học sinh.
 Mỗi sự kiện lịch sử địa phương đều gắn liền với tên đất, tên người cụ 
thể, gần gũi với cuộc sống, qua đó mà gợi ở các em niềm tự hào, lòng biết 
ơn, góp phần bồi dưỡng tình yêu quê hương, đây cũng là cội nguồn của lòng 
yêu nước, tự hào dân tộc. Trong dạy học lịch sử Việt Nam, việc sử dụng các 
nguồn tài liệu lịch sử dịa phương còn giúp học sinh thấy được mối quan hệ 
giữa cái chung, cái riêng; cái phổ biến, cái đặc thù. Qua đó góp phần phát 
triển tư duy cho học sinh.
 Việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt 
Nam ở các trường phổ thông hiện nay nói chung, thực trạng của công tác 
giảng dạy lịch sử địa phương tại Trung tâm GDTX tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng, 
mặc dù có nhiều cố gắng, vẫn còn nhiều hạn chế, ví như: tài liệu lịch sử địa 
phương sưu tầm, lưu giữ trong các trường phổ thông nghèo nàn; giáo viên 
chưa thực sự quan tâm, ít đầu tư thời gian, công sức để sưu tầm, lựa chọn tài 
liệu cần thiết để sử dụng. Nếu có sử dụng cũng chỉ dừng ở mức độ minh họa, 
làm rõ thêm các sự kiện chứ chưa xem đây là nguồn kiến thức cần phải có 
trong mỗi bài giảng. ở một số nơi, các tiết lịch sử địa phương được quy định 
trong chương trình còn bị xem nhẹ, thiếu sự đầu tư nên giờ học đôi khi mang 
tính chất hình thức; có giáo viên còn sử dụng các giờ học lịch sử địa phương 
để dạy bù, ôn tập. Vì vậy, chưa nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn lịch 
sử, chưa tạo ra mối gắn kết tình cảm, xác định trách nhiệm của học sinh đối 
với quê hương. 
 3 triển của lịch sử dân tộc, đặc biệt là từ những năm đầu thế kỉ XX trở đi, các 
sự kiện lịch sử của địa phương gắn liền với lịch sử dân tộc, các tư liệu lịch 
sử địa phương như tài liệu viết, tài liệu hiện vật, đến các địa phương có 
nội dung lịch sử địa phương liên quan đến phần lịch sử Việt Nam tìm hiểu, 
tra cứu trên mạng xã hội, tìm hiểu sách báo, tư liệu lịch sử; tổng hợp, chắt 
lọc dể có nội dung lịch sử địa phương phù hợp; chuẩn bị các cách thức, 
phương pháp tiến hành lồng ghép trong bài giảng
 7.2.2 Hướng dẫn học sinh sưu tầm tư liệu lịch sử địa phương Vĩnh Phúc
 - Tài liệu thành văn (sử liệu viết): Địa phương chí, các bài văn bia, gia 
phả, thần phả, các cuốn sổ tay, nhật ký, hồi ký, truyền đơn...; các tư liệu về 
các giai đoạn phát triển của tỉnh Vĩnh Phúc, về các nhân vật lịch sử: Nguyễn 
Duy Thì, Nguyễn Thái Học, Nguyễn Viết Xuân, Lê Xoay, Kim Ngọc...
 - Tài liệu hiện vật (sử liệu vật chất): Những di vật khảo cổ, các di chỉ, 
các công trình kiến trúc (đình, chùa, tượng...), các hiện vật lịch sử (các công 
cụ lao động, vũ khí đấu tranh...), các di tích lịch sử: Ghềnh Khoan Bộ,...
 - Tài liệu truyền miệng: gồm những câu truyện lịch sử được lồng ghép 
trong truyện kể của các cụ già, những người từng tham gia cách mạng...
 - Tài liệu ngôn ngữ học: Địa danh học, phương ngôn...
 Đây là nguồn tài liệu hết sức phong phú, đa dạng, phản ánh toàn diện 
các mặt của lịch sử: kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục...
 7.2.3 Một số phương pháp lồng ghép lịch sử địa phương vào phần 
lịch sử Việt Nam lớp 12 
 - Đổi mới giảng dạy lịch sử địa phương từ khâu nhận thức, nội dung, 
phương pháp, hình thức dạy học, kiểm tra, đánh giá. Giáo viên phải xác định 
được định tính, định lượng trong mối quan hệ tương quan giữa kiến thức cơ 
bản với tư liệu lịch sử địa phương minh họa. Xây dựng lịch sử địa phương 
thành những đoạn tường thuật, miêu tả, gợi mở vấn đề, kết hợp phân tích, 
giải thích, bình luận Vận dụng linh hoạt các phương pháp và kỹ thuật dạy 
học tích cực, đặc biệt là phương pháp dạy học dự án. 
 - Giáo viên có thể xây dựng lịch sử địa phương thành các chủ đề lớn 
và tùy theo điều kiện, thực tiễn ở địa phương, giáo viên có thể lựa chọn một 
số chủ đề để dạy học, còn các chủ đề khác sẽ hướng dẫn học sinh tự tìm 
hiểu. Dạy học lịch sử tại các di tích lịch sử, bảo tàng, tổ chức cho học sinh đi 
tham quan, trải nghiệm, học tập ở các di tích lịch sử địa phương, bảo tàng
 - Giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, sử dụng các 
thước phim tư liệu về thời chiến tranh, về sự đổi mới của đất nước, của tỉnh 
Vĩnh Phúc; giới thiệu tranh ảnh sưu tầm qua máy chiếu và khuyến khích 
sự sáng tạo trong sản phẩm của học sinh như làm phim, làm poster, làm sách 
ảnh giới thiệu lịch sử địa phương
 7.2.4 Một số bài thực nghiệm trong chương trình lịch sử 12 - chương 
trình cơ bản 
 Bài thực nghiệm số 1
 Bài 13:
 5 đảng duy nhất. Dương cộng sản liên đoàn.
 - Ý nghĩa: - Xu thế khách quan của 
 cuộc vận động GPDT theo con đường 
 CMVS.
 - Chuẩn bị trực tiếp cho sự ra đời của 
 chính đảng vô sản ở Việt Nam.
 2. Hội nghị thành lập Đảng Cộng 
(?) Hoàn cảnh triệu tập Hội nghị sản Việt Nam
thành lập Đảng cộng sản Việt Nam? * Hoàn cảnh triệu tập:
thành lập như thế nào? Nội dung - Sự tồn tại của 3 tổ chức CS HĐ 
của hội nghị thành lập đảng? riêng rẽ => yêu cầu thống nhất thành 
- HS trình bày. GV bổ sung, chốt ý. một Đảng duy nhất.
 - 3/2/1930, NAQ triệu tập Hội nghị 
 hợp nhất các tổ chức cộng sản tại Cửu 
 Long (Hương Cảng - Hồng Kông).
 * Nội dung hội nghị: Hội nghị nhất 
 trí:
 - Thống nhất các tổ chức CS thành 1 
 đảng duy nhất: Đảng cộng sản Việt 
 Nam.
 - Thông qua Chính cương vắn tắt, 
 Sách lược vắn tắt, điều lệ vắn tắt và 
 lời kêu gọi nhân ngày thành lập đảng.
(?) Nội dung của bản Cương lĩnh - Bầu BCH TW lâm thời của Đảng: 7 
chính trị đầu tiên của đảng? Em có ủy viên
nhận xét gì về bản Cương lĩnh đó? * ND của cương lĩnh chính trị đầu 
- HS trả lời: tiên:
+ Bản cương lĩnh nhằm thực hiện cả - Mục tiêu: làm "tư sản dân quyền 
hai nhiệm vụ: chống đế quốc để CM và thổ địa CM để đi tới XHCS".
giành độc lập dân tộc và chống - Nhiệm vụ: đánh đổ đế quốc Pháp, 
phong kiến, tư sản giành quyền tự bọn phong kiến và tư sản phản CM, 
do dân chủ cho nhân dân. Nhiệm vụ làm cho nước VN được độc lập, tự 
được đặt lên hàng đầu là nhiệm vụ do
dân tộc. Nguyễn Ái Quốc đã thấy rõ - Lực lượng CM: công nhân, nông 
được mâu thuẫn cơ bản của dân tộc dân, tiểu tư sản, trí thức; Phú nông, 
thuộc địa là mâu thuẫn dân tộc chứ trung, tiểu địa chủ và tư sản thì lợi 
không phải là mâu thuẫn giai cấp. dụng hoặc trung lập.
+ Đây là cương lĩnh cách mạng - Lãnh đạo CM: ĐCS Việt Nam.
GPDT đúng đắn, sáng tạo, phù hợp - Vị trí: CMVN phải liên minh với các 
với thực tiễn Việt Nam. dân tộc bị áp bức và vô sản thế giới.
- GV mở rộng:
+ Lời kêu gọi có đoạn: " ĐCS VN 
 7 phát triển mạnh,trên cơ sở đó, các 
tổ chức cơ sở Đảng ở hai tỉnh lần 
lượt ra đời.
Chi bộ cơ sở Đảng đầu tiên là chi 
bộ đồn điền Tam Lộng- Bình Xuyên 
(10/1933) và chi bộ Vĩnh Tường 
(3/1938). Sau khi thành lập các chi 
bộ trên tiếp tục mở rộng địa bàn 
hoạt động và gây cơ sở ở hai tỉnh. 
Nhiều chi bộ mới ra đời.
Nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo 
của Đảng ở các địa phương và 
thống nhất sự chỉ đạo các cơ sở 
đảng ở hai tỉnh,tháng 3 năm 
1940,Đồng chí Đào Duy Trì,Xứ ủy 
viên về ấp Hạ (Tam Dương ) triệu 
tập cuộc họp đảng viên hai tỉnh 
,thành lập ban cán sự liên tỉnh Vĩnh 
Yên và Phúc Yên do đồng chí Lê 
Xoay làm Bí thư.
Tháng 8/1940, xứ ủy Bắc Kỳ quyết 
định thành lập ban cán sự tỉnh Vĩnh 
Yên, do đồng chí Lê Xoay làm Bí 
thư.
Việc thành lập ban cán sự tỉnh Vĩnh 
Yên và Phúc Yên đánh dấu sự ra đời 
của Đảng bộ tỉnh.Từ đây, các cơ sở 
đảng và các phong trào đấu tranh 
của nhân dân trong tnhr đều đặt 
đướ sự lãnh đạo thống nhất của một 
cơ quan, đó là Ban cán sự tỉnh.
*Tiểu sử Đồng chí Lê Xoay: ĐC Lê 
Xoay sinh năm 1912, quê xã Vũ Di, 
huyện Vĩnh Tường, tham gia hoạt 
động cách mạng từ rất sớm. Đồng 
chí là bí thư chi bộ đầu tiên của 
Vĩnh Tường năm 1938.Tháng 
3/1940, là bí thư ban cán sự tỉnh 
Vĩnh Yên và Phúc Yên. Tháng 8 
/1940 là Bí thư ban cán sự tỉnh Vính 
Yên. 
 Đồng chí Lê Xoay là chiến sỹ cách 
 9