Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm để phát huy tính chủ động, sáng tạo trong hoạt động nhóm của môn Tin học lớp 12 ban cơ bản tại trường THPT Sông Ray

 KINH NGHIỆM ĐỂ HỌC SINH PHÁT HUY TÍNH 
 CHỦ ĐỘNG, SÁNG TẠO TRONG HOẠT ĐỘNG 
 NHÓM CỦA MÔN TIN HỌC LỚP 12 BAN CƠ BẢN 
 TẠI TRƯỜNG THPT SÔNG RAY 
 ----------*****----------- 
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
 Kính thưa quí thầy đồng nghiệp. Trong những năm gần đây, việc thay sách 
giáo khoa và mở các lớp bồi dưỡng, tập huấn của Bộ và của các Sở giáo dục – Đào 
tạo đồng thời cũng là việc bồi dưỡng phương pháp giảng dạy mới đã hoàn chỉnh từ 
cấp Trung học cơ sở đến bậc Trung học phổ thông. Trong các phương pháp được 
giới thiệu bồi dưỡng, tập huấn, đáng chú ý hơn cả là phương pháp: Thảo luận 
nhóm trong lớp học. 
 Trường THPT Sông Ray hàng năm thường có khoảng 15 lớp 12 được chia 
làm 2 ban (KHTN và CB) trong đó học sinh học ban KHTN chỉ khoảng 3 đến 4 
lớp, còn lại đa số là ban cơ bản, những em học ban này thường rất yếu các môn tự 
nhiên trong đó có môn Tin Học lớp 12. Chương trình Tin Học lớp 12 đối với các 
em học ban KHTN đa số cảm thấy dễ chịu nhưng đối với các em ban cơ bản thì rất 
khó khăn và dẫn đến chán nản. 
 Theo các nhà chuyên môn thì một trong những tình trạng học sinh yếu kém 
đó là do “Phương pháp giảng dạy chưa tốt”. Nghị quyết Đại hội XI Đảng Cộng sản 
Việt Nam cũng luôn nhấn mạnh đến cần phải đổi mới chương trình và phương 
pháp giảng dạy để ngày càng đạt chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển của 
đất nước ta. 
 Như vậy, phương pháp giảng dạy trong quá trình lên lớp của giáo viên ở nhà 
trường có tầm quan trọng đặc biệt, nếu không muốn nói là có ý nghĩa quyết định. 
Sở dĩ như thế vì cho dù người giáo viên có chuẩn bị nội dung phong phú và chu 
đáo đến đâu đi nữa mà sử dụng không đúng phương pháp chắc chắn sẽ làm cho 
khả năng tiếp thu kiến thức của học trò bị hạn chế và kết quả đạt được sẽ không 
được như ý muốn. 
 Theo ý kiến của nhiều nhà sư phạm và nghiên cứu giáo dục, cần phải khắc 
phục ngay lối học thụ động “Đọc - Chép” đã được hình thành trong nhà trường từ 
nhiều năm qua bằng phương pháp “Lấy học sinh làm trung tâm”, để khuyến 
khích học sinh tham gia một cách chủ động và tích cực trong việc học của mình 
thông qua việc cho học sinh thảo luận nhóm ngay trong lớp dưới sự hướng dẫn 
của giáo viên. 
 Đối với môn Tin học, là môn mới được đưa vào trong chương trình học chính 
khóa, nội dung kiến thức có nhiều bài khó và trừu tượng, nhưng làm sao vận dụng 
tốt phương pháp thảo luận nhóm để giảng dạy môn Tin học? Sẽ được tổ chức như 
thế nào? Mục tiêu của bài là gì? Cách thực hiện ra sao?... Quả là vấn đề này đang 
đặt ra nhiều thử thách mà người giáo viên cần phải nghiên cứu giải quyết. Để góp 
 Trang 1 
tày học bạn) và khi được giáo viên tổng kết giải đáp học sinh sẽ hiểu bài hơn, nhớ 
lâu hơn và vì vậy việc học tập mang lại kết quả tốt hơn. 
 Như vậy, phương pháp thảo luận nhóm một mặt vừa chú trọng phát huy tính 
tích cực cao, tính chủ động, sáng tạo của học sinh; mặt khác lại chú trọng sự phối 
hợp, hợp tác giữa các học sinh trong quá trình học tập, cần kết hợp năng lực cạnh 
tranh và năng lực hợp tác ở học sinh. Để sử dụng có hiệu quả phương pháp thảo 
luận nhóm, giáo viên cần phải chú trọng xây dựng trách nhiệm cá nhân và trách 
nhiệm nhóm, xây dựng vị thế của mỗi học sinh trong nhóm và trong lớp, hình 
thành kĩ năng làm việc nhóm cho học sinh. 
 2) Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của đề tài: 
 a. Nội dung: 
 Phương pháp thảo luận nhóm là một trong những phương pháp dạy học đã 
phát huy được tính tích cực, tự giác của người học. Phương pháp này đã tạo được 
một môi trường học tập thuận lợi mà ở đó trí tuệ tập thể đã được phát huy cũng 
như vai trò hoạt động xã hội của cá nhân được trải nghiệm. 
 * Các bước tiến hành thảo luận nhóm: 
 Thứ nhất, xác định rõ mục tiêu của cuộc thảo luận. 
 Thứ hai, xây dựng nội dung thảo luận. 
 Thứ ba, xây dựng cấu trúc tiến trình thảo luận từng vấn đề. 
 Thứ tư, dự kiến hệ thống câu hỏi nêu vấn đề và câu hỏi gợi mở sẽ được sử 
dụng trong quá trình thảo luận. 
 Thứ năm, kế hoạch thảo luận cần thông báo cho học sinh biết trước. 
 * Một số yêu cầu khi tiến hành thảo luận nhóm: 
 Chia nội dung bài dạy thành những vấn đề nhỏ có liên kết với nhau. 
 Chia lớp học thành nhiều nhóm nhỏ. 
 Mỗi nhóm cử ra một nhóm trưởng và một thư ký. 
 Giao nhiệm vụ cho từng cá nhân, các nhóm. 
 Trong mỗi chủ đề thảo luận, nên thực hiện theo quy trình chung của thảo 
luận. 
 Các sản phẩm được giới thiệu và trình bày trước nhóm, lớp. 
 Đảm bảo yếu tố cạnh tranh và thi đua trong các nhóm. 
 Đảm bảo yếu tố thông tin phản hồi từ các nhóm. 
 Giáo viên đóng vai trò trọng tài, cố vấn, kiểm tra, kết luận. 
 * Vai trò của phương pháp thảo luận nhóm: 
 + Đối với học sinh: 
 Là trường học rất tốt về tư duy logic, về cách đào sâu và trau rồi kiến thức. 
 Trang 3 
 (Sơ đồ: Tích hợp quá trình dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm) 
Bước Giáo viên Giai đoạn Học sinh 
 Xác định mục tiêu bài học Xác định nhiệm vụ bài 
 1 
 học 
 Xây dựng, thiết kế nội Nghiên cứu nội dung bài 
 2 
 dung bài học Lập kế học 
 hoạch thảo 
 luận 
 Lựa chọn phương pháp, Lựa chọn phương pháp, 
 3 
 phương tiện phương tiện 
 Thành lập nhóm, giao Gia nhập nhóm, nhận 
 4 
 nhiệm vụ nhiệm vụ, tự nghiên cứu 
 5 Tổ chức thảo luận theo cặp Hợp tác với bạn cùng bàn 
 Thực hiện 
 nội dung 
 Tổ chức thảo luận trong Hợp tác với bạn trong 
 6 thảo luận 
 nhóm nhóm 
 Tổ chức thảo luận giữa các Tham gia thảo luận lớp 
 7 
 nhóm 
 8 Trọng tài, cố vấn, kiểm tra Tự kiểm tra, đánh giá 
 Tổng kết, 
 đánh giá 
 Tổng kết, nhận xét, đánh Tóm tắt rút ra kết luận, 
 9 
 giá chung kinh nghiệm 
 Giao nhiệm vụ cho bài học Tiếp nhận nhiệm vụ của 
 10 
 mới bài học 
 Trang 5 
Cách 1: Chia nhóm nhỏ cùng thảo luận: 
 Với cách này giáo viên có thể chia theo chỗ ngồi 2 bàn quay lại thành một 
nhóm nhỏ (khoảng 6-8 học sinh) để thảo luận về một khía cạnh xoay quanh một 
vấn đề nào đó. Sau thời gian thảo luận mỗi nhóm nhỏ cử một thành viên trình bày 
ý kiến của cả nhóm cho cả lớp nghe (giáo viên yêu cầu các nhóm trình bày ý kiến 
của nhóm sau không được lặp lại ý của nhóm trước đã trình bày). 
 Ví dụ: Trong bài 2 SGK trang 16 “HỆ QUẢN TRỊ CƠ SỞ DỮ LIỆU”; mục 3 
“Vài trò của con người khi làm việc với hệ cơ sở dữ liệu”. Giáo viên cho các nhóm 
cùng thảo luận nội dung: Vai trò của người quản trị cơ sở dữ liệu: 
 Giáo viên có thể chỉ định bất kì nhóm trình bày ý kiến nhưng nhóm sau không 
lặp lại ý của nhóm trước sau đó giáo viên nhận xét, kết luận. 
Cách 2: Chia nhóm theo tổ: 
 Nhóm này được xây dựng dựa trên các tổ đã được chia sẵn trên lớp để thảo 
luận các vấn đề giáo viên giao cho các nhóm (tùy theo đặc điểm của lớp mà có các 
nhóm tương ứng, thông thường trong lớp học có 4 tổ giáo viên sẽ chia làm 4 nhóm 
để thảo luận). Sau khi các nhóm thảo luận sẽ cử đại diện trình ý kiến của nhóm cho 
cả lớp, sau đó các nhóm khác nhận xét bổ sung ý kiến và cuối cùng giáo viên nhận 
xét kết luận ý kiến của từng nhóm. 
 Ví dụ: Trong bài tập và thực hành 1 SGK trang 21 “TÌM HIỂU VỀ CƠ SỞ 
DỮ LIỆU”. Cách thực hiện giáo viên chia lớp làm 4 nhóm, mỗi nhóm một phương 
hướng để thảo luận. 
 - Nhóm 1: Tìm hiểu nội qui, thẻ, phiếu mượn, trả sách, sổ quản lí của thư viện 
trường THPT Sông Ray? 
 - Nhóm 2: Liệt kê các hoạt động chính của thư viện 
 - Nhóm 3: Liệt kê các đối tượng cần quản lí trong thư viện của trường? 
 - Nhóm 4: Liệt kê các thông tin cần quản lí trong một đối tượng GV cho sẵn? 
Cách 3. Chia nhóm theo sở thích: 
 Cách này thực hiện dựa trên việc các học sinh tự do lựa chọn để tạo thành một 
nhóm và giáo viên sẽ giao nhiệm vụ cho các nhóm thực hiện trong một thời gian 
nhất định (có thể quan sát, tìm hiểu một vấn đề nào đó), kết quả sẽ được đại diện 
của mỗi nhóm trình bày trong giờ học sau. 
 Ví dụ: Trước khi học bài 3 SGK trang 26 “GIỚI THIỆU MICROSOFT 
ACCESS”. Giáo viên chia nhóm HS nghiên cứu, tìm hiểu các nội dung trước, sau 
đó vào tiết học các nhóm cử đại diện trình bày ý kiến . 
 - Nhóm 1: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Bảng (Table). 
 - Nhóm 2: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Mẫu hỏi (Queries). 
 - Nhóm 3: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Biểu mẫu (Form). 
 - Nhóm 4: Tìm hiểu về ý nghĩa, hình thức của đối tượng Bảo cáo ( Report). 
 Trang 7 
kiểu dữ liệu trong một trường. Giáo viên có thể chia thành 12 nhóm nhỏ (1 bàn 1 
nhóm, thứ tự GV chỉ định) 
 Câu hỏi: Nêu ý nghĩa các tính chất cơ bản của trường đã học và cho ví dụ? 
 + Nhóm 1,3,5 (bàn 1,3,5): Tìm hiểu tính chất Fieldsize. Cho ví dụ. 
 + Nhóm 7,9,11 (bàn 7,9,11): Tìm hiểu tính chất Format. Cho ví dụ. 
 + Nhóm 2,4,6 (bàn 2,4,6): Tìm hiểu tính chất Caption. Cho ví dụ. 
 + Nhóm 8,10,12 (bàn 8,10,12): Tìm hiểu tính chất Default Value. Cho ví dụ 
 Các nhóm thảo luận trong 02 phút. Đại diện nhóm trình bày (01 phút/ nhóm), 
cả lớp trao đổi, bổ sung sau đó Giáo viên nhận xét, bổ sung ý kiến cho các nhóm. 
* Vai trò của giáo viên và nhóm trưởng: 
 - Vai trò của giáo viên: 
 Thứ nhất: Khi học sinh tiến hành thảo luận, giáo viên chuyển từ vị trí người 
hướng dẫn sang vị trí người giám sát. Nhiệm vụ của giáo viên lúc này là nhận biết 
tiến trình hoạt động của các nhóm từ đó có thể có những can thiệp kịp thời để 
mang lại hiệu quả cao. Muốn vậy, khi giám sát hoạt động nhóm giáo viên cần: 
 - Chú ý đến hoạt động mà giáo viên yêu cầu lớp thực hiện, không được tranh 
thủ làm việc riêng khi học sinh đang thảo luận. Giáo viên cần phải di chuyển, quan 
sát và giám sát mọi hoạt động của lớp. 
 - Lắng nghe quá trình trao đổi của học sinh trong nhóm. Từ đó giáo viên có 
thể có những phát hiện thú vị và khả năng đặc biệt của từng học sinh, hướng thảo 
luận của từng nhóm để điều chỉnh kịp thời. 
 - Quan sát để xem có học sinh nào “đứng bên lề” hoạt động không? Nếu có, 
giáo viên tìm cách đưa các em vào không khí chung của nhóm. 
 Thứ hai: Nhận biết bầu không khí xem các nhóm hoạt động “thật” hay “giả”. 
 Thứ ba: Có khi vấn đề giáo viên đặt ra là nguyên nhân gây nên sự thay đổi 
không khí hoạt động của nhóm. Nếu vấn đề quá khó học sinh không đủ khả năng 
giải quyết, ngược lại vấn đề quá dễ khiến học sinh không có gì phải làm. Cả hai 
trường hợp này đều có thể làm giảm đi độ “nóng” của bầu không khí trong lớp, lúc 
này giáo viên cần phải có sự điều chỉnh kịp thời. 
 Thứ tư: Khen ngợi, khuyến khích và gợi ý nếu thật sự cần thiết. 
 Thứ năm: Nhắc thời gian để các nhóm hoàn thành phần hoạt động của mình 
đúng thời gian quy định. 
 Thứ sáu: Trong suốt buổi thảo luận nhóm nhỏ, giáo viên cần đi vòng quanh 
các nhóm và lắng nghe ý kiến học sinh. Thỉnh thoảng cũng rất hữu ích nếu giáo 
viên xen lời bình luận vào giữa cuộc thảo luận của một nhóm. Đối với những vấn 
đề nhạy cảm thường có những tình huống mà học sinh sẽ cảm thấy bối rối xấu hổ 
khi phải nói trước mặt giáo viên, trong trường hợp này giáo viên có thể quyết định 
tránh không xen vào hoạt động của nhóm khi thảo luận. 
 Trang 9