Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học tích hợp liên môn bài Người lái đó sông Đà nhằm nâng cao năng lực vận dụng kiến thức của học sinh lớp 12

 BÁO CÁO KẾT QUẢ 
 NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
 Đề tài Dạy học tích hợp liên môn bài Người lái đò sông Đà nhằm nâng cao năng 
lực vận dụng kiến thức của học sinh lớp 12 thực hiện theo những quan điểm, chỉ đạo, 
định hướng lớn về đổi mới của ngành giáo dục hiện nay. Luật Giáo dục, năm 2005 
nêu rõ: Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo 
đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính 
năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, 
xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên 
hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng bảo vệ Tổ quốc. Chiến lược phát 
triển giáo dục giai đoạn 2011-2020 ban hành kèm theo Quyết định 711/QĐ- TTg ngày 
13/06/2012 của Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ rõ:“ Tiếp tục đổi mới phương pháp 
dạy học và đánh giá kết quả học tập rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự 
giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học của người học”. Trong Dự thảo Đề án 
Đổi mới chương trình, sách giáo khoa phổ thông cho sau năm 2015 ở Việt Nam, phát 
triển năng lực người học là một định hướng quan trọng, được khẳng định. Theo định 
hướng này, giáo dục không đơn thuần chỉ trang bị kiến thức, kĩ năng cho học sinh mà 
còn chú ý hơn vào việc phát triển năng lực người học. Đó là các năng lực giải quyết 
vấn đề, đặc biệt là năng lực vận dụng những hiểu biết vào việc giải quyết những vấn 
đề thực tiễn của cuộc sống.
 Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác 
định nội dung dạy học ở nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn 
học ở nhiều nước trên thế giới. Dạy học tích hợp được xây dựng trên cơ sở những 
quan điểm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Vận dụng hợp lí quan 
điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển các năng lực giải quyết 
những vấn đề phức tạp làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn với học sinh so 
 1 lửa đam mê của người tiếp nhận. Khả năng nhận thức của học sinh, thái độ của người 
học đối với mỗi bài giảng là những tiêu chí đặc biệt quan trọng để giáo viên đánh giá 
chất lượng dạy và học. Đó là những quan điểm dạy học đúng đắn nhưng chưa đủ và 
toàn diện. Cần phải nhìn nhận lại để đánh giá và phát huy năng lực của người học bởi 
năng lực của người học là kho tri thức phong phú không bao giờ vơi cạn mà chúng ta 
thực sự chưa khai thác hết. Nhiều nguồn năng lượng dồi dào, phong phú vẫn chưa 
được phát huy, vận dụng trong thực tiễn giảng dạy. Qua thực tiễn nghiên cứu và giảng 
dạy, chúng tôi nhận thấy môn Ngữ văn là môn học có nhiều tiềm năng và cơ hội trong 
việc xác định và xây dựng các nội dung, chủ đề dạy học tích hợp liên môn, hay các 
chủ đề định hướng phát triển năng lực học sinh, trong đó bài Người lái đó sông Đà 
của tác giả Nguyễn Tuân ( Sách giáo khoa Ngữ văn 12) là một bài học điển hình. 
2. Tên sáng kiến
 Dạy học tích hợp liên môn bài Người lái đó sông Đà nhằm nâng cao năng lực 
vận dụng kiến thức của học sinh lớp 12 
3. Tác giả sáng kiến
- Họ và tên: Nguyễn Thị Phương Thúy
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Trần Phú
- Số điện thoại: 0917175976 E_mail: phuongthuy.tranphu@gmail.com
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Phương Thúy
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kến: Việc giảng dạy môn Ngữ văn ở các trường THPT
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu
 15/1/2019
7. Mô tả bản chất của sáng kiến
7.1. Những vấn đề chung về dạy học tích hợp liên môn
7.1.1. Khái niệm dạy học tích hợp
 Khái niệm dạy học tích hợp được đưa ra dưới nhiều tiếp cận khác nhau.
 3 thực tiễn. Điều đó cũng có nghĩa là để đảm bảo cho mỗi học sinh biết vận dụng kiến 
thức được học trong nhà trường vào các hoàn cảnh mới lạ, khó khăn, bất ngờ; qua đó 
trở thành một người công dân có trách nhiệm, một người lao động có năng lực. Dạy 
học tích hợp liên môn đòi hỏi việc học tập ở nhà trường phổ thông phải được gắn với 
các tình huống của cuộc sống sau này mà học sinh có thể phải đối mặt và chính vì thế 
nó trở nên có ý nghĩa đối với học sinh. Như vậy, dạy học tích hợp sẽ phát huy tối đa 
sự trưởng thành và phát triển cá nhân mỗi học sinh, giúp các em thành công trong vai 
trò người chủ gia đình, người công dân, người lao động tương lai. 
7.1.2 Mục tiêu của dạy học tích hợp liên môn
Với quan niệm trên, dạy học tích hợp liên môn nhằm các mục tiêu: 
 + Làm cho quá trình học tập có ý nghĩa bằng cách gắn học tập với cuộc sống 
hàng ngày, trong quan hệ với các tình huống cụ thể mà học sinh sẽ gặp sau này, hòa 
nhập thế giới học đường với thế giới cuộc sống.
 + Phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn. Cái cốt yếu là những năng lực 
cơ bản cần cho học sinh vận dụng vào xử lý những tình huống có ý nhĩa trong cuộc 
sống, hoặc đặt cơ sở không thể thiếu cho quá trình học tập tiếp theo.
 + Dạy sử dụng kiến thức trong tình huống thực tế, cụ thể, có ích cho cuộc sống 
sau này của học sinh.
 + Xác lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học.Thông tin càng đa dạng, 
phong phú thì tính hệ thống phải càng cao, có như vậy học sinh mới thực sự làm chủ 
được kiến thức và mới vận dụng được kiến thức đã học khi gặp một tình huống bất 
ngờ, chưa từng gặp.
7.1.3. Đặc trưng của dạy học tích hợp liên môn
 Mục đích của dạy học tích hợp là để hình thành và phát triển năng lực học sinh, 
giúp học sinh vận dụng để giải quyết những vấn đề trong thực tiễn của cuộc sống. Bản 
chất của năng lực là khả năng của chủ thể kết hợp một cách linh hoạt, có tổ chức hợp 
lý các kiến thức, kỹ năng với thái độ, giá trị, động cơ, nhằm đáp ứng những yêu cầu 
 5 lực vận dụng kiến thức thể hiện phẩm chất, nhân cách của con người trong quá trình 
hoạt động để thỏa mãn nhu cầu chiếm lĩnh tri thức .
 Với cách hiểu trên, cấu trúc năng lực vận dụng kiến thức của học sinh có thể 
được mô tả dưới dạng các tiêu chí như sau:
 - Có khả năng tiếp cận vấn đề thực tiễn.
 - Có kiến thức về tình huống cần giải quyết.
 - Lập kế hoạch để giải quyết tình huống đặt ra.
 - Phân tích được tình huống; phát hiện được vấn đề đặt ra của tình huống.
 - Xác định được và biết tìm hiểu các thông tin liên quan đến tình huống.
 - Đề xuất được giải pháp giải quyết tình huống.
 - Thực hiện giải pháp giải quyết tình huống và nhận ra sự phù hợp hay không 
phù hợp của giải pháp thực hiện.
 Từ các tiêu chí trên của năng lực vận dụng kiến thức có thể mô tả thành nhiều 
chỉ báo với các mức độ khác nhau để thông qua đó giáo viên có thể xây dựng thang 
đánh giá mức độ phát triển năng lực này của học sinh thông qua dạy học tích hợp. Có 
nhiều cách khác nhau để xác định các mức độ của năng lực vận dụng kiến thức của 
học sinh, cụ thể:
 - Theo cơ sở kiến thức khoa học cần vận dụng để xác định các mức độ khác 
nhau như: học sinh chỉ cần vận dụng một kiến thức khoa học hoặc vận dụng nhiều 
kiến thức khoa học để giải quyết một vấn đề.
 - Theo mức độ quen thuộc hay tính sáng tạo của người học.
 - Theo mức độ tham gia của học sinh trong giải quyết vấn đề.
 - Theo mức độ nhận thức của học sinh: tái hiện kiến thức để trả lời câu hỏi 
mang tính lý thuyết; vận dụng kiến thức để giải thích các sự kiện, hiện tượng của lý 
thuyết; vận dụng kiến thức để giải quyết những tình huống xảy ra trong thực tiễn; vận 
dụng kiến thức, kĩ năng để giải quyết những tình huống trong thực tiễn hoặc những 
 7 cứu thực tiễn; Có tâm thế luôn luôn chủ động trong việc giải quyết những vấn đề đặt 
ra trong thực tiễn.
- Thông qua việc hiểu biết về thế giới tự nhiên bằng việc vận dụng kiến thức đã học 
để tìm hiểu giúp các em ý thức được hoạt động của bản thân, có trách nhiệm với 
chính mình, với gia đình, nhà trường và xã hội ngay trong cuộc sống hiện tại cũng 
như tương lai sau này của các em.
- Đem lại niềm vui, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Phát triển ở các em tính tích 
cực, tự lập, sáng tạo để vượt qua khó khăn, tạo hứng thú trong học tập.
7.3. Dạy học tích hợp liên môn bài Người lái đò sông Đà nhằm nâng cao năng lực 
vận dụng kiến thức của học sinh lớp12
7.3.1. Lựa chọn nội dung tích hợp liên môn phải đảm bảo những nguyên tắc cơ 
bản
- Việc lựa chọn nội dung bài học tích hợp để nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến 
thức của học sinh là rất quan trọng. Để kết quả dạy học đạt được mục tiêu phát triển 
năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh, khi lựa chọn nội dung bài học tích hợp, cần 
phải đảm bảo các nguyên tắc sau đây:
+ Đảm bảo mục tiêu giáo dục, hình thành các năng lực cần thiết cho người học. Đó là 
năng lực làm việc theo nhóm, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin. 
+ Đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội, mang tính thiết thực, có ý nghĩa với 
người học.
+ Đảm bảo tính khoa học và tiếp cận những thành tựu của khoa học kĩ thuật, đồng 
thời vừa sức với học sinh.
+ Đảm bảo tính giáo dục và giáo dục vì sự phát triển bền vững.
+ Tăng tính thực hành, tính thực tiễn; quan tâm tới những vấn đề mang tính xã hội của 
địa phương.
 9 Bài 12 - Thiên nhiên phân hóa đa dạng 
* Môn tin học:
Lớp 10: Chương III- soạn thảo văn bản 
7.3.2. Chọn phương pháp dạy học phù hợp 
 Có nhiều phương pháp có thể sử dụng để dạy học tích hợp liên môn như : Dạy 
học dự án; Dạy học WebQuest - Khám phá trên mạng; Dạy học giải quyết vấn đề. 
Trong các phương pháp trên đây thì phương pháp dạy học dự án là phương pháp được 
nhiều giáo viên áp dụng trong mấy năm gần đây và đạt hiệu quả giáo dục cao. Dạy 
học theo dự án (DHDA) là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một 
nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các 
sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực 
cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế họach, đến việc 
thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm 
việc nhóm là hình thức cơ bản của DHDA.
 Dạy tác phẩm Người lái đò sông Đà, tôi chọn phương pháp dạy học dự án bởi 
đây là phương pháp dạy học có nhiều ưu điểm và đặc biệt là phát huy được năng lực 
của người học. Đây cũng là phương pháp rất phù hợp với nội dung bài học. Học sinh 
sẽ được phát huy tinh thần làm việc theo nhóm, vận dụng kiến thức của nhiều bộ môn 
để tạo ra những sản phẩm có thể giới thiệu. 
7.3.3.Thiết kế giáo án ( có phụ lục )
 - Giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn không phải là một bản đề cương 
kiến thức để giáo viên lên lớp giảng giải, truyền thụ áp đặt cho học sinh, mà là một 
bản thiết kế các hoạt động, thao tác nhằm tổ chức cho HS thực hiện trong giờ lên lớp 
để lĩnh hội tri thức, phát triển năng lực và nhân cách theo mục đích giáo dục và giáo 
dưỡng của bộ môn. Đó là bản thiết kế gồm hai phần hợp thành hữu cơ: Một là, hệ 
thống các tình huống dạy học được đặt ra từ nội dung khách quan của bài dạy, phù 
hợp với tính chất và trình độ tiếp nhận của học sinh. Hai là, một hệ thống các hoạt 
 11 Ví dụ: Để chuẩn bị cho bài học hôm nay, theo yêu cầu từ buổi trước, các nhóm 
bạn học sinh trong lớp đã cùng nhau tìm hiểu sâu hơn về Tây Bắc từ trải nghiệm thực 
tế hoặc qua các phương tiện thông tin đại chúng. Sau đây xin mời một bạn đại diện 
nhóm 2, nói về ấn tượng Tây Bắc trong em 
 + Câu hỏi bài học. Câu hỏi bài học là những câu hỏi mở có liên hệ trực tiếp 
với dự án hoặc bài học cụ thể, đòi hỏi các kỹ năng tư duy bậc cao thường có tính chất 
liên môn, giúp học sinh tự xây dựng câu trả lời và hiểu biết của bản thân từ thông tin 
mà chính các em thu thập được.
 Ví dụ: 
- Tích hợp kiến thức lịch sử, địa lí 
+ GV: Bằng những kiến thức địa lí, hãy trình bày nguồn gốc, tên gọi và hướng chảy 
của sông Đà?
+ HS: (vận dụng kiến thức địa lí để hiểu và trả lời)
+ GV: Trình bày khái quát hoàn cảnh nước ta những năm 1960?
+ HS: (vận dụng kiến thức địa lí để hiểu và trả lời)
 + Câu hỏi nội dung. Câu hỏi nội dung là những câu hỏi đóng có các câu trả lời 
“đúng” được xác định rõ ràng, trực tiếp hỗ trợ việc dạy và học các kiến thức cụ thể, 
thường có liên quan đến yêu cầu phát hiện, nhận xét chi tiết (như các câu hỏi kiểm tra 
thông thường)
 Ví dụ 
+ GV: Tìm những dẫn chứng tiêu biểu liên quan đến hình ảnh con sông Đà hung 
bạo? 
+ HS: đọc và trả lời
+ GV: Tìm những biện pháp nghệ thuật mà tác giả Nguyễn Tuân sử dụng để khắc họa 
một cách ấn tượng hình ảnh con sông Đà hung bạo? 
+ HS: đọc và trả lời
+ GV: Tìm những dẫn chứng mà nhà văn tả sông Đà trữ tình
 13